We leven in een nieuwe tijd van politieke correctheid. dit brengt ook nieuwe gevoelige onderwerpen met zich mee die zich nestelen in onze samenleving. Mensen klagen soms zelfs dat ze niets meer mogen zeggen. Kan dit problemen veroorzaken voor comedians?
Politieke correctheid
“Het taboeïseren van benamingen en opvattingen en het gebruiken van eufemismen bij wijze van oplossing van maatschappelijke problemen en gevoeligheden”
– Encyclo.nl
Er wordt wel eens gevraagd of politieke correctheid de toekomst van comedy verhindert. Zeker in de Verenigde Staten leeft die vraag. Comedians als Dave Chappelle en Bill Burr brachten stand-up show uit op Netflix die als controversieel gezien werden. SNL besloot om Shane Gillis niet aan te nemen. De Amerikaanse comedian werd niet langer aangenomen door uitspraken die hij eerder maakte in zijn podcast tegenover de Chinese bevolking. Gillis bood zijn excuses aan via sociale media maar legde er de nadruk op dat hij een comedian is die grenzen probeert te verlegen en die grappen kunnen dan ook wel eens missen. Jerry Seinfeld, Late Night with Seth Meyers (2015)
Comedians zoals Chris Rock en Jerry Seinfeld hebben besloten om niet langer op te treden op universiteitscampussen. Ze zijn het beu om aan de schandpaal genageld te worden voor bepaalde grappen.
“Het jammere is dat universiteiten bij uitstek plaatsen moeten zijn waar vrijheid van meningsuiting gevierd wordt”
– Michael Van Peel
Maar gepaard met PC is er in de Verenigde Staten een ‘woke generation‘ ontstaan. Deze generatie probeert te strijden tegen maatschappelijk onrecht en probeert elke vorm van discriminatie tegen te gaan. Maar ook dit zorgt soms voor problemen bij comedians. Kijk maar naar Kevin Hart. De Amerikaanse komiek ging normaal gezien de Oscars presenteren maar door tweets die terug boven werden gehaald voelde hij zich gedwongen zich terug te trekken. De tweets waren homofoob volgens sommigen. Hart moest publiekelijk zijn verontschuldigingen aanbieden om de Oscars nog steeds te mogen presenteren maar weigerde dit te doen aangezien het moppen waren. En dat is net de grootste vraag in heel dit debat. Moet een comedian zijn excuses aanbieden voor een grap die hij/zij maakt of moet die juist strijden voor zijn freedom of speech? Dave Chappele, Sticks and Stones (2019)
Vlaanderen en politieke correctheid
Dat het allemaal in de VS leeft weet je nu ondertussen waarschijnlijk wel maar hoe zit het nu net bij ons hier in Vlaanderen? Bij ons heb je tegenwoordig ook al iets gevoeligere onderwerpen. Volgens enkele comedians hangt het natuurlijk ook allemaal van je timing af.
“Ik heb een paar moppen over verkrachting en ik merkte dat die een paar dagen na Julie van Espen niet werkte, de moppen stonden los wat er allemaal gebeurd is”
– Amelie Albrecht
Maar mag je je daar als comedian iets van aantrekken? Kan het te vroeg zijn om een grap te maken over iets. Alex Agnew maakte ooit een grap over Pukkelpop tijdens één van zijn shows na het accident en kreeg een gemengde respons van het publiek. Maar daar trok hij zich niet veel van aan, hij deed gewoon verder met zijn show. Dat is hoe comedy volgens velen ook moet werken. Een komiek heeft niet in de hand hoe zijn grap opgenomen wordt, hij heeft enkel maar controle over hoe die zijn grap bedoelde.
Als je denkt aan politieke correctheid en je vindt niet meteen een voorbeeld dan moet je maar eens kijken naar het zwarte pieten debat. Het hele debat is gestaafd op het principe van blackface. Blanke mensen die hun gezicht zwart schilderen en dan doen of ze een andere huidskleur hebben. Maar wat opvalt is dat zo’n dingen vaak eerder leven in Nederland dan in Vlaanderen. Komt dit door de ‘Je m’en fous’ mentaliteit van de Vlaming? Of zit er nu net kantje aan onze bevolking die minder gevoelig is voor racisme?
“Moslims zijn gevoelig aan moppen over de Koran, politiekers aan moppen over politiek. Iedereen is gevoelig, ik ook”
– Raf Coppens
Volgens komiek Michael Van Peel is het zeker ee van de twee. Als je ons vergelijkt met onze noorderburen lijkt het alsof we meer met de voeten op de grond staan. Wij zullen sneller “Doe eens gewoon!” zeggen. Maar nog een mogelijkheid is dat wij een kantje hebben dat minder gevoelig is voor racisme volgens Van Peel, vooral bij de blanke Vlaming. Zo heb je bijvoorbeeld foutere dingen zoals oudere mensen die aan iemand met een andere huidskleur vragen van waar die komt. Dat is niet verkeerd bedoelt maar toch vrij fout. Dat is iets wat hier wel meer gebeurd dan in de rest van de Westerse wereld volgens Van Peel.
Een ander gevaar voor comedy is dat de edgy comedians stoppen te bestaan. Vandaag de dag zie je ook niet meer snel een comedian zoals Gunther Lamoot op een podium staan. Er wordt wel eens gesproken over de dood van de absurde comedy. Natuurlijk heb je nog altijd comedians hier in de Benelux die als edgy ervaren kunnen worden. Zo heb je bijvoorbeeld onze noorderbuur Hans Teeuwen die 10 minuten (vals) staat te masturberen op zijn podium. Han Solo, Racist (2012)
De toekomst van stand-up comedy in Vlaanderen
Maar hoe zit het nu net met de toekomst van het Vlaamse comedylandschap? Kan stand-up comedy wel blijven bestaan in haar huidige vorm. Volgens sommige comedians, zoals Alex Agnew, gaat PC het hele comedylandschap wereldwijd veranderen maar volgens anderen, zoals Michael van Peel, gaat er helemaal niets veranderen hier in Vlaanderen.
“Wij zeggen eerder “doe eens gewoon” tegenover Amerika of zelfs Nederland”
-Michael van Peel
Nog een potentieel probleem voor de toekomst van stand-up is dat het wel eens lijkt of alles een politiek kleurtje heeft. Iedereen is iets, is het niet links dan is het rechts. Is het niet progressief dan is het conservatief. Maar werkt dit wel in stand-up comedy en nog belangrijker, mag een komiek zomaar met elke politieke overtuiging geassocieerd worden. Zo heeft bijvoorbeeld Urbanus ooit opgetreden voor de N-VA en werd hij opeens gezien als een rechtse zak.
“Toen iedereen neer begon te kijken op de N-VA heb ik besloten om nog eens voor de ‘verworpenen der aarde’ te gaan spelen”
– Urbanus
Maar zou dat wel mogen? Uiteindelijk speelt een komiek voor een publiek en mag die zich niet te veel van aantrekken van wie in dat publiek zit. Waarom zou het dan uitmaken dat iemand voor een rechts publiek staat te spelen. Het probleem bij stand-up is dat je een uur of meer op een podium een monoloog staat te houden. En dan kan het er wel eens op lijken dat je je mening op een ludieke manier komt verkondigen. Dat is misschien ook wel een beetje zo, maar uiteindelijk zijn het allemaal maar grappen.
Comedy is iets geweldigs dat is ontstaan met het komen van freedom of speech. Maar als comedy geen vrije wereld meer kan zijn en als een komiek moet oppassen waar die mee lacht, kunnen we dan nog wel spreken over een volledige vrijheid van meningsuiting?
We zullen altijd over vrijheid van meningsuiting kunnen blijven praten, daar moet je je geen zorgen over maken. Iedereen mag zeggen wat hij wilt en daar mag reactie op komen. Daar ligt het probleem ook niet echt, het probleem is de manier waarop er gereageerd wordt. Vaak wordt er meteen met de vinger gewezen. En dat mag allemaal maar bij stand-up is dat net iets moeilijker. Je mag niet alles wat er op een podium gezegd wordt letterlijk nemen.
Hoe zit het nu met comedy op de televisie?
Het lijkt misschien moeilijker om comedy te maken voor televisie maar dat is het blijkbaar niet, of toch niet altijd. Bij De Ideale Wereld mag zo goed als alles, zolang de grap maar goed vertelt wordt. Het kan wel eens gebeuren dat een bepaald onderwerp afgeschoten wordt, maar dat is dan puur omdat het niet goed genoeg gebracht wordt en niet omdat het te edgy zou zijn.
“Kan alles? Nee, als ik een heel platte, groffe en ongrappige mop over Joden of de Islam schrijf dan zal daar wel op gestoten worden”
– Lukas Lelie
Raf Coppens stootte bij VTM ook op weinig problemen wanneer zijn eindejaarsconference op de zender te zien was. Maar bij de VRT zou dit een beetje anders zijn. Daar werd vaker gevraagd of bepaalde verwijzingen naar WOII uit de uitzending geknipt mochten worden. Ooit werd gevraagd een grap over mosterdgas die tijdens Humo’s Comedy Cup werd gemaakt eruit te knippen. Ook werd Michael Van Peel eerder gecontacteerd door Radio 1 over zijn conference dat daar te horen was. De comedian maakte een grap met een referentie naar WOI maar omdat dit te verwarren was met WOII vroegen ze of ze dat stuk uit te uitzending mochten laten.
Kan dit gezien worden als censuur of is dit gewoonweg de vrijheid die de zender mag nemen? Zij bepalen uiteindelijk wat te zien is op de zender. Misschien is het wel gewoon de verantwoordelijkheid van de comedian om te zeggen dat dat wel of niet oké is. Het is natuurlijk ook te begrijpen dat een televisiezender oppast met wat wel en niet te zien is op hun zender. Ze willen ook niet aan gezichtsverlies doen. Maar of het kan of niet, het dat zal afhangen van de persoon aan wie je het vraagt.
“De mop ging net over censuur, dat ga je altijd zien bij mensen die humor niet snappen, die snappen ironie ook niet”
– Michael Van Peel
Gaan Vlaamse comedians later in de problemen komen?
Ook hierbij hangt het antwoord af van de persoon waar je het aan vraagt. Alle comedians waar ik die vraag aan stelde gaf hetzelfde antwoord. Nee, dat zal niet snel gebeuren. Stand-up betekent eigenlijk ‘speaking truth to power and speaking your mind’ en dat zal niet snel veranderen. Je kan alles zeggen maar je kan natuurlijk niet verwachten dat daar geen reactie op kan komen. Maar dan is het de verantwoordelijkheid van de comedian om met die reacties om te gaan.
In een ideale situatie zou een komiek niets doen aangezien die maar een grap heeft gemaakt, hoe die opgenomen wordt door het publiek is aan het individu zelf.
Dus gaan er later problemen ontstaan voor comedians? Ik denk persoonlijk gedeeltelijk wel en gedeeltelijk niet. Het grootste gevaar is de cancel cultuur. Vanaf één iemand op Twitter een bepaalde comedian als cancelled uitroept en dat opgepikt wordt door de populaire media, dan gaan meer en meer mensen het hiermee eens beginnen zijn. Veel mensen zullen niet anders durven dan meedoen met het cancellen. Ik kan het hier natuurlijk ook grondig verkeerd hebben, het kan zijn dat mensen zeggen “Doe eens gewoon” aangezien de Vlaming toch vaak gewoon zijn eigen ding doet. Ik denk daarom dus ook gedeeltelijk van niet. Mensen die het grappig vinden gaan naar die comedians blijven gaan en mensen die dat niet grappig vinden niet.
Je kan nog enkele interviews met Vlaamse comedians zoals Urbanus en Lukas Lelie terugvinden via deze link.
