Elke namiddag om half vier rijden er overbezette trams door de stad Antwerpen, theaterzalen daarentegen blijven leeg. Sinds 18 maart 2020 worden voorstellingen van Opera Ballet Vlaanderen opgeschort of geannuleerd. “Vandaag hebben mensen, meer dan ooit, nood aan kunst en cultuur”, aldus danser Tiemen Bormans bij Ballet Vlaanderen.
Het virus heeft overal hard toegeslagen maar de cultuursector kreeg de hardste klap. Kunst en cultuur zijn essentieel in tijden van ellende. Versteld staan van een lichaam dat beweegt op muziek om vervolgens te applaudisseren is geschiedenis van 2019. Toch geeft Opera Ballet Vlaanderen een teken van leven met online voorstellingen en podcasts. Een “online” verbinding van toeschouwer en artiest. Of eerder een scheiding?
Van pessimisme naar optimisme
“Ik was 2 jaar vooraf bezig om het seizoen voor te bereiden en de werkvloer te verkennen. Na drie operaproducties werd alles plots afgebroken, ik schrok”, zegt Jan Vandenhouwe, artistiek directeur bij Opera Ballet Vlaanderen sinds 2019. In maart 2020 werd een eerste lockdown, die een maand ging duren, aangekondigd. Snel daarna werd duidelijk dat één maand van een manisch optimisme getuigde. De producties werden verder en verder opgeschort. De directie van Opera Ballet nam de radicale beslissing om geen grote producties meer uit te werken tot december 2020. “Veel collega”s hadden geen vertrouwen in de beslissing, achteraf bekeken bleek ze de beste”.
“De cultuursector is aan een bijzondere opmars aan het werken, heel wat gezelschappen filmen hun voorstellingen en zetten die online, dat doen wij nu ook”. Sinds kort heeft de overheid beslist dat dansers en muzikanten toch mogen repeteren, op veilige afstand en met een beperkt aantal deelnemers. Vervolgens zullen voorstellingen toch mogen doorgaan maar niet live. Opera Ballet startte onder andere een podcast “De Stemmen”,en ook dedansvoorstelling “Choreolab” komt online.
Out of the moment
Toch blijft de klap hard, zeker voor de artiesten. Tiemen Bormans, danser bij Ballet Vlaanderen, danst in Choreolab 2020. “Annulaties van voorstellingen zijn altijd frustrerend. Ik heb voor de eerste keer zelf een creatie gemaakt, als die dan wordt geannuleerd doet dat pijn”.
Hoewel de voorstelling Choreolab op de dag van de première online zal staan in videoformaat, is dat niet hetzelfde. Een voorstelling brengen op scene gaat om de connectie tussen twee groepen, de toeschouwers en spelers. Die connectie gebeurt nu via de IP-adressen van toeschouwers die eeuwig bewaard worden in een databank. Er is geen lichamelijkheid, nabijheid, sfeer of ontmoeting van achter een laptop. Zelfs de kleinste dingen die eigen zijn aan een voorstelling bekijken zoals je hoest inhouden, worden van tafel geveegd. Ook de beloning van de artiest, het applaus, blijft uit. Het publiek is eerder “out of the moment” in plaats van “in the moment”.
Talenten vinden nieuwe talenten
Veel artiesten kunnen niet gaan werken door gebrek aan producties of door het feit dat er maar een maximum aantal een repetitie kan bijwonen. “Een van onze zangers werkt op dit moment in een ziekenhuis om een handje te helpen in de zorgsector, omdat hij niet kan repeteren. Er zitten veel artiesten met een existentiële vraag ‘wat doe ik als ik mijn job niet kan uitoefenen’“, zegt Jan Vandenhouwe.
Zoals het spreekwoord luidt: time is money. De carrière van een danser duurt gemiddeld 15 jaar. Daarna is het lichaam uitgeput, botten raken verzwakt en de conditie gaat achteruit. “Ik probeer positief te blijven. Door deze periode heb ik meer tijd gehad om andere talenten van mezelf te onderzoeken zoals tekenen of schilderen. Dingen waar ik voor de lockdown geen tijd voor had. Ook heeft mijn lichaam de kans gekregen om volledig te rebooten. Ik probeer deze situatie niet te bekijken als een verloren stuk van mijn carrière. Toch ken ik veel dansers die alleen wonen, en eronderdoor gaan” vertelt Bormans.
De toekomst is helder
“Een ideaal beeld heb ik niet, wel positieve uitkijkpunten.” Zo organiseert Opera Ballet Vlaanderen voorstellingen waar en wanneer het kan. Door middel van een subsidie van de overheid wil de Vlaamse instelling iets teruggeven aan het volk. Sinds kort spelen ze kleine, beperkte voorstellingen in ziekenhuizen, zorgcentra, psychiatrie en vrouwengevangenissen. “Veel mensen in deze tijd hebben nood aan de schoonheid van kunst en cultuur. Een stuk op scene, in levenden lijve, kan je raken op een manier dat een Netflix film dat nooit zal kunnen” zegt Bormans.
Op dit moment gelden er nog strenge maatregelen voor de cultuursector. In september heeft de regering de maatregelen heel snel losgelaten, met een tweede besmettingsgolf als gevolg. Vandenhouwe: “Ik hoop dat men iets leert uit zijn fouten, en de maatregelen zo lang aanhoudt als nodig. Zodat men opnieuw kan schitteren op een podium, al is het maar voor honderd mensen.”
Door: Carlotta Caudron
