Afrika en de Europese Unie lijken niet veel met elkaar samen te werken, toch zijn er enkele steunpunten. Maar zijn dat er genoeg genoeg? Volgens professor Chinyere Stella Okunna uit Nigeria kunnen we elkaar nog veel harder versterken. “Jonge Afrikaanse ondernemers die een zaak willen starten, vertrekken met de eerste winst die ze maken richting Europa. Terwijl landen zoals Nigeria hen juist veel harder nodig hebben om te bouwen aan hun eigen welvaart. Het is dus vooral lokale hulp waar we op moeten focussen.”
Rechtstreekse hulp aan Afrika vanuit de EU
De hulp die de Europese Unie aan Afrika biedt, mag dan wel heel schaars zijn, maar ze is er. Zo werd in 1975 de allereerste hand gereikt aan Afrika. De conventie van Lomé werd in 1975 gesloten voor vijf jaar tussen de toenmalige negen lidstaten van de Europese Gemeenschap en de zogenaamde ACP-landen (46 Afrikaanse en Caraïbische landen). Die conventie tussen beide partijen steunde vooral op drie pilaren: een handelsregeling, een regeling ter stabilisering van de exportopbrengsten van grondstoffen uit de ACP-landen en een regeling inzake financiële en technische samenwerking.
Cotonou Agreement: resultaten
Toen die conventie in 1980 verviel, heeft men er twintig jaar over gedaan om een nieuw akkoord te bereiken: het Cotonou Agreement. Die overeenkomst doelt op economische integratie van ontwikkelingslanden in de wereldeconomie. Dat moet bereikt worden door het reduceren van armoede en door samenwerking op vlak van ontwikkeling, economie, handel en politiek. Als we, nu het akkoord volgend jaar vervalt, een concluderende balans moeten opmaken, zien we dat er zowel enorm sterke punten als enorm zwakke punten zijn waar aandacht op moet gevestigd worden. Op het vlak van mensenrechten bijvoorbeeld heeft de overeenkomst een grote stap gezet. Artikel 96 van het akkoord verklaart namelijk dat wanneer de mensenrechten geschonden worden, de Europese Unie hier rekening mee moet houden en de onderhandelingen stopzet. De Europese Unie heeft artikel 96 verschillende malen toegepast tijdens een staatsgreep. Fiji Eilanden (2000 en 2007), Zimbabwe (2002), de Centraal-Afrikaanse Republiek (2003), Guinee-Bissau (2004 en 2011) en Togo (2004) zijn enkele voorbeelden.
Op het LGBT-vlak doet het akkoord het minder goed. De oorspronkelijke intentie was de omstandigheden voor Afrikaanse homoseksuelen verbeteren. De actualiteit vandaag toont helaas aan dat het tegengestelde waar is. Steeds meer plekken in Afrika doen het slecht wat betreft LGBTQ. Zo kondigde Oeganda in oktober zelfs nog aan de doodstraf te willen invoeren voor homoseksuelen.
Ook op economisch vlak kan het beter. Zo zijn de invoer en uitvoer tussen Afrika en de Europese Unie tussen 2012 en 2016 gedaald. Daarnaast steunt het akkoord op de EPA (Economic Partnership Agreement) dat samenwerking tussen beide continenten moet aangemoedigd worden en oog zou moeten hebben voor lokale economie. In de praktijk doet de EPA haar werk nog niet genoeg en noemen experts de overeenkomst ‘terughoudend’. Landen zoals Nigeria weigeren daarom om de overeenkomst te ondertekenen, omdat die haar economie nadelig beïnvloedt.
Cotonou Agreement: toekomst
Het Cotonou Agreement vervalt in februari 2020 en dus zijn de onderhandelingen over een nieuw akkoord volop bezig. Eén ding is zeker: doorheen 45 jaar samenwerking is de wereld aanzienlijk veranderd. We staan voor verschillende uitdagingen die zowel voor Afrika als voor de EU een moeilijke denkoefening vormen. Die omvatten groei en het scheppen van werkgelegenheid, menselijke ontwikkeling en vrede, migratie en veiligheidskwesties. Veel van de huidige uitdagingen met een mondiale dimensie vereisen een gecoördineerde, multilaterale aanpak om tastbare resultaten te bereiken. Het verval van het huidige akkoord is dus dé kans bij uitstek om een nieuw akkoord te ontwikkelen, waarin het huidige klimaat en de tijdsgeest centraal staan. Voorlopig worden volgende punten als prioriteit aanzien:
- Democratie en mensenrechten
- Economische groei en investeringen
- Klimaatverandering
- Stoppen van armoede
- Vrede en veiligheid
- Migratie en mobiliteit
Nood aan hulp, niet aan geld
Jonge ondernemers uit Afrika hebben nood aan hulp, maar niet aan geld. Het storten van giften aan kleine Afrikaanse bedrijven biedt slechts een korte verlichting. Het is een tijdelijke hulp, uitstel van executie. In Afrika is er nood aan hulp die jonge ondernemers een langetermijnoplossing biedt. Ondernemen in Afrika: yes we can!
Op dit moment is China de grote investeerder in Afrika, tot beter weten van de hele wereld in. Omwille van de grote (economische) omvang van China zijn er problematisch veel landen die wegkijken, wanneer de zoveelste operatie in Afrika, georganiseerd door China, geen rekening houdt met de mensenrechten. China beweert een langetermijnoplossing voor Afrika te creëren door de Afrikanen dingen aan te leren, zodat ze uiteindelijk zelfstandig verder kunnen. Door dat ambitieuze streven heeft de Aziatische grootmacht haar invloed exponentieel zien groeien in landen als Zambia, de Democratische Republiek Congo, Kenia en Zuid-Afrika en dat door middel van enorme investeringen in belangrijke infrastructuurprojecten. Maar volgens Okunna zouden vele Afrikaanse landen dat liever anders zien. Ze willen liever bij het Westen behoren dan bij China.
Groei
Uit onderzoek (Mo Ibrahim Foundation) blijkt dat de Afrikaanse economie de laatste 10 jaar sterk is gegroeid (+40%), maar dat het amper lukt om nieuwe banen te creëren voor de groeiende bevolking. Dat is best zorgwekkend. Aangezien nu 40% van de bevolking in Afrika jonger dan 15 jaar is, zal de bevolking op beroepsgeschikte leeftijd binnen enkele jaren enorm groot zijn. Momenteel heeft de economische groei voor de bevolking weinig kansen opgeleverd. Er is dus nood aan snelle hulp, zodat het aanbod in banen stijgt en zo ook de economische groei haar vruchten afwerpt bij de Afrikaanse bevolking.
(Foto: Marie De Saedeleer)
Conclusie
Afrika is duidelijk bezig aan een opmars. Het continent doet zijn best en probeert jongeren te overtuigen om niet weg te vluchten naar het ‘perfecte’ Europa. Zowel de Europese Unie als China biedt hulp aan, dat meestal in de vorm van donaties. Zoals eerder vermeld is dat maar een tijdelijke oplossing. Afrika heeft in de loop der jaren genoeg ervaring opgedaan en geleerd, dat het zelf het beste weet wat nodig is en in welke delen het best geïnvesteerd moet worden. Het enige dat de Europese Unie moet doen, is luisteren naar de Afrikanen. Op die manier kunnen wij gerichter hulp aanbieden en krijgt Afrika zelf de kans om verder te groeien.
Dat wil niet zeggen dat Europa nog geen positieve invloed heeft gehad op Afrika. De Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara zijn enorm vooruitgegaan. Somalië stond lang bekend als een disfunctioneel land dat omringd werd door enkele functionele landen als Ethiopië, Kenia en Tanzania. Niet enkel in die landen, maar ook in Rwanda en Oeganda is het inkomen per inwoner toegenoemen. Het toeval wil nu dat die twee landen net die plaatsen zijn, waar het Westen zich gemoeid heeft.
Toch moet het Westen oppassen, sinds de Koude Oorlog is onze nek iets té dik geworden. Europa is het niet verplicht om andere landen te redden, de les te lezen over hun regeringsvorm of een hoogstaand moreel voorbeeld te geven. Europa zou beter een stap terug nemen, waardoor de relatie met Afrika zoals met andere delen van de wereld zou verbeteren.
De boodschap luidt dus als volgt: Europa moet zijn arrogantie wat meer wegstoppen en leren samenleven met Afrika. Als gelijken geraken we veel verder dan als een ‘meerdere’ en een ‘mindere’.
Auteurs: Cleo Stordiau, Jeroen Geutjens, Marie De Saedeleer, Joppe De Hert, Bo Holemans, Chiara De Boeck, Hannah Erpels & Ilene Bellens
Bibliografie
Barbière, C. (2018, 29 augustus). The Cotonou agreement, has it fulfilled its promises? Geraadpleegd van https://www.euractiv.com/section/agenda-for-change/news/the-cotonou-agreement-has-it-fulfilled-its-promises/
Conventie van Lomé. (2013, 15 maart). Geraadpleegd van https://nl.wikipedia.org/wiki/Conventie_van_Lom%C3%A9
Geeraert, G. (2017, 27 juni). Ondernemen in Afrika: yes we can! Geraadpleegd van https://www.mo.be/reportage/ondernemen-afrika-we-can
Questions and answers: New ACP-EU Partnership after 2020. (2019, 28 oktober). Geraadpleegd van https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/MEMO_18_5903
Shand-Baptiste, K. (2018, 31 oktober). China’s human rights abuses are going unpunished – its financial power means the world keeps looking away. Geraadpleegd van https://www.independent.co.uk/voices/china-africa-finance-uyghur-muslims-human-rights-abuse-infrastructure-investment-a8610756.html
