De middeleeuwse ridderverhalen blijven tot vandaag tot de verbeelding spreken. Van mondelinge verhalen die werden doorgegeven tot nieuwe verhalen bij de boekdrukkunst, de avontuurlijke rolmodellen uit de 12de eeuw leven nog altijd. Onderzoekster Elisabeth de Bruijn: “Het hele fantasy genre is geïnspireerd op de ridderverhalen.”
“De ridderverhalen of ridderromans die we vandaag kennen, circuleerden mondeling vooraleer ze omstreeks 1100 in de volkstaal werden opgeschreven. Ze beleefden aan het einde van de 12de eeuw, begin 13de eeuw een grote bloei in het Frans en Duits. De ridderverhalen verspreidden zich over de landgrenzen heen en werden vertaald en bewerkt. Elk taalgebied had zijn eigen voorkeuren voor bepaalde verhalen.”
Welke verhalen mondeling werden doorgeven en hoe is moeilijk te verklaren. Het enige waar de historici zich op kunnen baseren zijn de geschreven romans. Een van de bekendste Middelnederlandse ridderromans is bijvoorbeeld ‘Karel ende Elegast’.
Ridderromans waren zowel in het binnen- als buitenland populair. Antwerpen had dan ook een grote invloed op de publicatie. De stad Antwerpen was in de 16de eeuw een belangrijk centrum van de boekdrukkunst. De verspreiding van de boekdrukkunst zorgde mee voor de verspreiding van de ridderroman en heeft daarmee voor grote veranderingen gezorgd. Op die manier maakte men in de Lage Landen kennis met het nieuwe verhaalstof. De boekdrukkunst zorgde ervoor dat de mensen anders omgingen met de verhalen.
De romans kennen we ook uit middeleeuwse handschriften. Veel van de oorspronkelijke verhalen zijn verloren gegaan en maar enkele fragmenten zijn bewaard. Sommige verhalen uit de 12de en 13de eeuw zijn bewaard gebleven dankzij de boekdrukkunst. Zo is ‘Karel ende Elegast’ één van de populairste Middelnederlandse verhalen.
Invloed op de mensen
Elisabeth de Bruijn, postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit Antwerpen verteld: “Mensen lazen verschillende soorten literatuur, vaak religieus of didactisch werk. Ridderromans waren vooral bedoeld als vermaak, ookal zaten er in sommige romans wel morele lessen.”
De ridderliteratuur was een geïdealiseerde wereld. De maatschappij kon hard zijn en het ridderideaal was bedoeld om de samenleving opvoeden. “Die hoofse code werd uitgedragen in de ridderliteratuur en diende als een soort voorbeeld, een rolmodel waaraan mensen zich konden spiegelen”, vertelt de Bruijn.
Verhalen van ‘Karel de Grote’, ‘Karel ende Elegast’ bleven populair, de verhalen over Koning Arthur verdwenen stilaan in de 15de en 16de eeuw. Zo zie je dat smaken veranderen maar de mensen nog steeds interesse tonen in de avonturen van rolmodellen die ons vermaken.
Hedendaagse ridderromans
De ridderromans zijn nog lang niet uitgestorven, ze blijven actueel. In de bibliotheek vind je nog nieuwe versies en ook in films en series zijn ze populair, bijvoorbeeld de film ‘The Green Knight’.
“Het hele fantasy genre is geïnspireerd op de ridderverhalen. De helden uit de verhalen zijn de rolmodellen die door de geschiedenis heen tot de verbeelding spreken. Het hoeven niet enkel ridders te zijn, Superman is evengoed ook een rolmodel”, vertelt de Bruijn.
“Als je vandaag de vraag stelt waarom je net die Netflix serie kijkt, krijg je een antwoord dat perfect aansluit bij waarom men de ridderromans las. Het spreekt aan, sleept je mee in een verhaal en laat je verbeelding de vrije loop.”
Foto: Victoriana Moreno voor Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
