Het doek valt voor boekhandel Kartonnen Dozen. Sinds 1996 was de LGBTQIA+-boekhandel geopend in Antwerpen. Zaterdag 29 oktober, 25 jaar later, sluit de winkel haar deuren voorgoed.
Wat heeft de winkel betekend voor de community?
‘’Een paar maanden geleden had ik deze vraag niet kunnen beantwoorden. De afgelopen weken kregen we veel kaartjes waarin stond hoeveel de winkel voor mensen betekend heeft. Dat was echt hartverwarmend: ik deed dit met zó veel passie. Ik weet nog hoe belangrijk andere boekenwinkels waren voor mijn ontwikkeling en coming-out. Ik was daar zo dankbaar voor en ik wilde dat doorgeven. We horen nu dat mensen zich altijd welkom voelden bij ons. Dat was het doel: we wilden mensen altijd het gevoel geven dat ze mogen zijn wie ze willen zijn. Dat we altijd zouden luisteren en niet oordelen.’’
Hoe was de opstart van Kartonnen Dozen 25 jaar geleden?
‘’Kartonnen Dozen werd opgestart door Bart de Smedt en Erwin de Beukelaer. Die haalden hun inspiratie uit LGBT+-boekwinkels die zij in Parijs en London hadden bezocht. Destijds werd dat nog een ‘homo boekhandel’ genoemd. Ze openden de boekhandel op de Minderbroedersrui in Antwerpen, waar ze ook videobanden verkochten. Ze maakten een kleine koffiehoek en organiseerden lezingen. Kartonnen Dozen werd een ontmoetingsplek.’’
‘’Bij ons was het altijd Pride’’
Was er toen al vraag naar boeken voor de community?
‘’Zeker. 1996 was een hele andere tijd. Er was nog geen webwinkel. Vanaf het begin was er een catalogus die naar vaste klanten werd gestuurd. Mensen durfden niet naar binnen, maar de koffiehoek verlaagde de drempel. Boekenliefhebbers binnen de LGBT+-community maakten onze doelgroep heel klein. De koffiehoek sprak meer mensen aan en maakte het een waardevolle ontmoetingsplek in Antwerpen.’’
Heeft de normalisering van de community invloed gehad op de verkoop?
‘’Het ging op en af. De begin jaren waren moeilijk. Maar het aanbod en de vraag groeide gestaag. In 2005 verhuisde we naar een veel groter pand. De koffiehoek werd groter en ons assortiment breidde uit naar kinderboeken, tijdschriften en sekstoys speciaal voor lesbiennes en homo’s. De winkel bleef groeien tot 2010. In 2015 ging het slechter: de dvd-markt stortte in, wij haalden veel omzet uit Dvd’s. Maar er werd ook anders naar de community gekeken. Het homohuwelijk was legaal en mensen leken onze zaak overbodig te vinden en lachten ons een beetje uit. Door die negativiteit gooide de vorige eigenaar de handdoek in de ring. In 2015 nam ik de winkel over. In 2016 zijn we gestart in de Draakstraat in Zurenborg als een klein winkeltje met boeken.’’
Wat is de reden voor de sluiting?
‘’Een samenloop van omstandigheden: Vanwege mijn gezondheid kan ik de winkel niet meer runnen. Een andere reden is dat we naar een nieuw pand zouden moeten. Een betaalbaar nieuw pand én een nieuwe eigenaar met expertise vinden, bleek onmogelijk. Eigenaar worden vraagt echt om een specifieke kennis én passie; het is geen geweldig betalende job.’’
Waar kunnen de boekenlezers nu terecht?
”Helaas zijn er niet veel vergelijkbare plekken. De Holebibib in het Roze Huis in Antwerpen, feministische boekhandel Rokko in Gent, en Savannah Bay in Utrecht. Die laatste bestaat al heel wat jaar, wij zagen die altijd als voorbeeld. Online zijn er meer opties. Maar daar heb je niet het gesprek, persoonlijk contact. Je wil ergens binnenstappen waar je weet, deze verhalen gaan over mij, deze verhalen zijn vóór mij. Er was geen vervreemding bij Kartonnen Dozen: bij ons was het altijd Pride. Ik hoop dat de leegte die wij achterlaten zorgt voor een nieuw initiatief.’’
Hoe zal het laatste weekend van Kartonnen Dozen verlopen?
‘’Er zijn geen grote plannen. Het zal een beetje in mineur zijn. Zaterdag zal ik om 16:00 een queer sprookje voorlezen. Om 16:30 komt Tom Lanoye. De winkel is vernoemd naar een boek van hem. Mijn grote wens is dat alle boeken verkocht worden. Ook de meubels worden in het weekend verkocht. Tom Lanoye zal om 18:00 de deur achter zich dicht trekken.’’
Hoe kijkt u terug?
‘’Ik voel alle emoties door elkaar. Ik ben dankbaar. De eerste jaren waren echt zwaar, maar sinds corona is er iets veranderd, ik denk in de hele samenleving. Wij kregen sindsdien veel positieve feedback. De huidige generatie jongeren is activistisch en neemt geen genoegen meer met alleen het homohuwelijk. Zij zien hoeveel er nog bereikt moet worden op het gebied van gender en seksualiteit. Ik had graag gezien dat iemand Kartonnen Dozen overnam. Zowel voor mij als voor Bart, de oprichter. Het maakt me verdrietig, maar ik heb door de nieuwe generatie hoop voor de toekomst.’’