Vrije meningsuiting is voor veel mensen altijd al een belangrijk recht geweest. Kunnen zeggen wat je wil en hoe je het wil is voor iedereen, zeker ook voor schrijvers en comedians, zeer belangrijk. Toch is de grens tussen vrije meningsuiting en misdrijf niet altijd even helder. Kijk bijvoorbeeld naar de rechtszaak van Herman Brusselmans.
In België is vrije meningsuiting vastgelegd in de grondwet. Ze wordt dan ook zeer goed beschermd, zegt emeritus prof mediarecht Leo Neels. “Als je spreekt over vrije meningsuiting, gaat het niet alleen over gematigde, maar ook extreme meningen. De grondwet bepaalt dat alleen wat bij wet strafbaar is geen beschermde mening is, zoals laster, eerroof enzovoort.”
Zo heeft schrijver Herman Brusselmans al met problemen rond vrije meningsuiting te maken gekregen. Hij is betrokken in een rechtszaak rond enkele controversiële uitspraken over de joodse gemeenschap die hij deed in Humo. Zijn uitspraken zouden niet binnen de vrije meningsuiting vallen. Je kan dus in sommige gevallen aangeklaagd worden voor uitingen die je zelf doet. Toch is dit niet zo vanzelfsprekend. “Alleen de wetgever kan met strafwetten je uitingen beperken. Als een uiting omstreden is, beslist de rechter of je hiervoor een gevangenisstraf of schadevergoeding opgelegd krijgt”, zegt Neels.
De grens tussen wat mensen grappig of schofferend vinden, is niet altijd gemakkelijk af te lijnen. Het is voor comedians vaak aftasten wat wel en niet gezegd kan worden. “Voor beginnende comedians is het niet interessant om tegen de schenen van de mensen te stampen. Bekendere koppen kunnen zich dit vaker veroorloven. Comedians moeten alles kunnen zeggen, dat is juist het doel van een comedian. Je kan soms de grens over gaan, maar dat is deel van ons vak”, zegt comedian Sergei Lopouchanski.
Mensen kunnen vaak met alles lachen tot het over zichzelf gaat
Comedian Sergei Lopouchanski
Als het over vrije meningsuiting gaat, speelt verdraagzaamheid vaak een belangrijke rol zegt Neels. Lopouchanski is het hiermee eens. “Mensen kunnen vaak met alles lachen tot het over zichzelf gaat. Als je naar een comedyvoorstelling komt kijken, moet je beseffen dat je naar iemand gaat die je wil laten lachen. Als je hier niet tegen kan, is comedy misschien niets voor jou. Eens je een grap hebt verteld, gaat die bij de luisteraar vaak door een filter. Deze filter bestaat uit vroegere ervaringen en eigen opvattingen. Wat de luisteraar opneemt, is vaak niet wat jij met de grap bedoelde.”
Volgens Neels hoort kritiek krijgen bij het beroep van comedian. “Er is altijd al kritiek geweest. Je moet daarmee omgaan. Vroeger dacht men dat het beste antwoord op kritiek censuur was, maar the best answer to bad speech is more speech. Iedereen heeft vrijheid van meningsuiting. Mensen die dingen horen die hen slecht bevallen, hebben zelf ook uitingsrecht en kunnen hierop reageren. Mensen mogen veel zeggen, maar moeten ook veel kunnen verdragen. Laat ons debatteren over onze meningsverschillen. Misschien leren we dan allebei iets bij.”
Wat is vrije meningsuiting?
Zeggen dat je buur niets kan of dat de koning een dommerik is? Dit mag! In België wordt dit mogelijk gemaakt door de vrijheid van meningsuiting die sinds 1831 als artikel 19 in onze grondwet staat. Het houdt in dat je altijd mag zeggen wat jij zelf vindt of denkt. Al moet je hierbij wel rekening houden met wat wel en niet mag van de wet. Je mag dus niet zomaar racisme of haat verspreiden.
