Nog nooit werd er een Europese Commissie door het parlement goedgekeurd met zo weinig stemmen als ‘Von der Leyen 2’. De stemming toont de verdeeldheid binnen het Europees Parlement en zelfs Von der Leyen’s eigen Europese Volkspartij (EVP). EU-correspondent Dave Keating (France 24) en professor politieke wetenschappen Gilles Pittoors (KU Leuven) analyseren: “Het vertrouwen tussen de centristische fracties is door dit proces ernstig geschaad.”
De nieuwe Commissie werd met een historisch krappe meerderheid goedgekeurd door het Europees Parlement. Wat betekent dit voor de stabiliteit de komende jaren?
Dave Keating: Het EU-systeem verschilt van het nationale, omdat deze stemming slechts één keer plaatsvindt en het parlement de Commissie niet kan terugfluiten. Hoewel de krappe meerderheid de Commissie niet zal doen instorten de komende vijf jaar, heeft het proces de afgelopen maanden het vertrouwen tussen centristische fracties geschaad.
Dit komt vooral door de controverses rond de EVP tijdens de hoorzittingen, waarbij ze de Italiaanse uiterst rechtse genomineerde Raffaele Fitto (ECR) en de Hongaarse Oliver Várhelyi (Patriotten voor Europa) beschermden. Hun aanval op de Spaanse Teresa Ribera (S&D) diende vooral als hefboom hiervoor, wat veel Europese socialisten boos maakte. Zij vrezen dat dit een voorbode is van meer samenwerking tussen de EVP en extreemrechts in de toekomst.
De fracties in het Europese Parlement
| Europese Volkspartij (EVP) | centrumrechts | CD&V |
| Socialisten en Democraten (S&D) | centrumlinks/progressief | Vooruit |
| Patriotten voor Europa (PfE) | extreemrechts | Vlaams Belang |
| Europese Conservatieven en Hervormers (ECR) | rechts tot extreemrechts | N-VA |
| Hernieuw Europa (Renew) | centrum/liberaal | Open VLD |
| Groenen/Europese Vrije Aliantie (G/EFA) | links/ecologisten | Groen |
| De Linksen | links tot extreemlinks | PVDA |
| Europa van Soevereine Naties (ESN) | extreemrechts | n.v.t. |
Die benoeming van Rafaele Fitto tot vicevoorzitter van de commissie leidde tot veel kritiek. Hoe zal Von der Leyen enerzijds samenwerken met socialisten en liberalen, terwijl ze anderzijds de rechtsere koers van de EVP aanhoudt?
Gilles Pittoors: Ze zal wellicht een tandem worden met Manfred Weber. Ursula Von der Leyen heeft goede banden met de socialisten en groenen, dus zij kan eerder die centrum, centrumlinkse flank afdekken. Manfred Weber (leider van de EVP in het Europees Parlement) daarentegen heeft een rechtser profiel heeft. Hij pleit voor een pragmatische samenwerking met radicaal rechts.
Is er veel verdeeldheid binnen de EVP, aangezien bepaalde partijen niet enthousiast lijken over de rechtse koers?
Pittoors: De EVP is altijd een een huis met vele kamers geweest. Er is altijd al een spanning geweest tussen de meer centrum-centrumlinkse, christendemocratische partijen en de meer centrumrechtse conservatieve partijen. Dat heeft tot een eerste splitsing geleid toen de Britse conservatieven uit de EVP zijn gestapt en de huidige ECR hebben opgericht, nog vóór Brexit.
Enerzijds is dat ook wel wat ook de sterkte van de EVP. Afhankelijk van welke kant van de EVP er getoond wordt, kunnen ze een rechtser en linkser publiek aanspreken. Maar het maakt het natuurlijk ook moeilijk om zoiets te managen en te organiseren. Ik denk dat er intern wel wat kritiek kan zijn van bijvoorbeeld de CD&V op de rechtsere koers van Manfred Weber. Maar uit ervaring blijkt dat, zodra de knoop intern is doorgehakt, iedereen uiteindelijk dezelfde lijn volgt.
De S&D Vreest dat dit een voorbode is van meer samenwerking tussen de EVP en extreemrechts in de toekomst
– Dave Keating, EU-correspondent
Keating: Er is een conflict binnen de EVP over de richting die Weber met de fractie uitgaat wat betreft samenwerking met de ECR. Ik denk dat je dat ongemak het meest uitgesproken ziet bij partijen die een nationale concurrent uit de ECR hebben, waar het lid van de ECR erg machtig is. Zoals bijvoorbeeld in Polen. Je ziet dat deze EVP-leden grote concurrentie ondervinden van ECR-partijen. En dat nationale partijen die misschien geen ECR-lid hebben in hun land, maar die wel groot zijn er over het algemeen meer ontspannen over zijn. Dus veel lijkt minder ideologisch en meer strategisch.
Er werd nu enkel een bindende stemming gehouden over de installatie van de gehele commissie, is het niet wenselijker dat er over elk lid apart wordt gestemd?
Keating: Ze moeten individueel kunnen stemmen. De manier waarop die afwijzingen meestal gaan, is dat de Commissie (na de hoorzittingen, n.v.d.r.) een advies geeft waarin staat dat deze persoon hen niet aanstaat. En dan trekken de genomineerde zichzelf terug. Maar als de commissievoorzitter en de betreffende commissaris weigeren om de nominatie in te trekken, dan wordt er een stemming over de volledige Commissie gehouden.
De veronderstelling is dat het Parlement dan de commissie moet afwijzen. Het lijkt een beetje op nationale parlementaire systemen, waarin het kabinet als geheel wordt goedgekeurd of afgewezen. Maar de Commissie is een aparte instelling en lijkt meer op een presidentieel systeem zoals de VS. Het zou beter zijn als de commissarissen, net als de ministers daar, onderworpen zouden worden aan individuele stemmingen.
