Begin 20ste eeuw probeerde Italië succesvol Ethiopië te bezetten, dit op vlak van graan en koffie. Ze noemde dit concept: ‘panificazione’, waarmee ze met Ethiopische grond de Italiaanse bevolking wilde voeden. Dit mislukte, omdat hun gevoel van superioriteit tegenover de Ethiopische bevolking en gebrek aan kennis omtrent het Oost-Afrikaanse klimaat niet won tegen de kwaliteit van koffie van Ethiopisch-geleide plantages. Ethiopiërs waren simpelweg beter in hun eigen ambacht. Tegen 1940 verdwenen de meeste Italiaanse bezettingen. Hun bezetting in Oost-Afrika was dus kort en kwetsbaar, waardoor het vreemd is dat in Italië de Afrikaanse koffieboon werd gepromoot. Exotisme verkoopt, maar het was in feite propaganda. De meeste koffie in Italië kwam uit Brazilië — de ‘robusta’ bonen. De ‘arabica’ bonen van Ethiopië kwamen minder voor.
Met gevolg heeft Italië en Ethiopië een perverse geschiedenis op vlak van koffie. Dit maakt de opening van internationale keten Starbucks in 2018 te Milaan bitter. Commercie triomfeert traditie.
Italianen hebben de Oost-Afrikaanse koffiecultuur gekoloniseerd en hapklaar gemaakt voor andere buitenlanders, niet voor de culturen waar ze van stalen. Alsook racistisch beeldmateriaal van de 20ste eeuw waarmee ze de koffie promootten (zie: exotisme) wordt gerecycleerd. Dit is slim: nostalgie verkoopt, maar de ondertoon is luguber.
Het is dus pertinent om bedachtzaam te zijn. In plaats van een koffie te drinken van de Starbucks, een koffie drinken in een Ethiopische of Eritrese zaak. Zo zetten we ons af van het (gefaalde) Italiaans imperialisme, de racistische iconografie, de fascistische ondertoon (soms boventoon), en respecteren we de échte koffiecultuur.
Zo zijn er zaken in Antwerpen als Mosob-Eetcafé, Fidel, Elsie’s Ethiopisch en Eritrees eethuis en Little Ethiopia waar koffie op hun menu staat.
In Little Ethiopia wijdde de baas, Essayase, uit over de koffiecultuur.
In Ethiopië is koffie niet enkel een drank, maar ook een medicijn en een gerecht. Het is een kernonderdeel van hun dagelijkse rituelen in de samenleving. Ongeacht hun geloof (christelijk, islam, inheemse godsdiensten) zullen Ethiopiërs tijd maken voor deze praktijk, want het maakt deel uit van hun overkoepelende identiteit. Ze drinken nooit alleen koffie. Als er geen vrienden of familie in de buurt zijn, dan zullen ze al snel bij een buur aankloppen. Koffie drinken is hiermee een sociale gelegenheid. Het is een manier voor hen om te socialiseren en verbinding te zoeken met familie en vrienden. De gelegenheid geeft de (groot)ouders van kinderen de tijd om de normen en waarden van hun maatschappij te leren. Zo behouden ze hun socio-culturele identiteit.
Dit is logisch: Ethiopië is een collectivistische samenleving. Dit betekent dat ze veel belang hechten aan familie en het verzorgen van familie, alsook achter eenzelfde doel en geloof staan. Terwijl individualisme hoog gewaardeerd wordt in landen zoals België en de Verenigde Staten, is dat in een collectivistische samenleving geen prioriteit.
Het is dus niet mis om te geloven dat Ethiopische (en Eritrese) diaspora belang hechten aan dit ritueel.
Auteurs: Anouk De Coensel en Dounya Vandamme
