Exact 32 jaar geleden markeerde Zwarte Zondag de opkomst van radicaal rechts. Uit de peilingen van De Morgen in juni blijkt dat Vlaams Belang de koploper is voor de verkiezingen in 2024. Politicoloog Carl Devos vertelt hoe het komt dat rechtse partijen in opmars zijn.
Welke factoren hebben 32 jaar geleden bijgedragen tot Zwarte Zondag?
“Er was heel veel sprake van problemen met de migranten, zeker in de arbeiderswijken. Ook waren het jaren waarin de politiek vrij turbulent was. Hierdoor stemden kiezers, die normaal voor een linkse partij stemden omdat ze sterke sociale zekerheid en herverdeling via belastingen wilden, voor een radicaal rechtse partij. Hoewel ze op sociaaleconomisch vlak nog altijd linkse standpunten hadden, vonden ze de sociaal-culturele kwesties, namelijk het samenleven met mensen met verschillende achtergronden en culturen, belangrijker.”
“Het Vlaams Blok zei dingen die andere partijen niet zeiden. Namelijk dat je niet bang moet zijn om te zeggen dat je je niet comfortabel voelt met de vreemdelingen en dat je niet blij bent met de situatie. Omdat zij dat wel durfden uitspreken, vond de eerste Zwarte Zondag plaats.”
Heersen die angsten nog steeds?
“De angst voor migratie is zeker nog niet verdwenen. We hebben opnieuw een opvangcrisis en er zijn veel asielzoekers, mensen vinden dat bedreigend. De wereld waarin we leven, verandert ook voortdurend. Je mag bepaalde dingen die je al 20 jaar zegt, zoals Zwarte Piet of kerstmarkt, niet meer zeggen omdat het niet inclusief zou zijn. Daarom hebben verschillende mensen het gevoel dat ze niet meer zichzelf kunnen zijn in hun eigen land.”
“Er is ook een sterke aanwezigheid van antipolitiek, wantrouwen in de traditionele politiek. Cijfers uit onderzoeken naar hoezeer we de politiek vertrouwen, zijn alarmerend slecht.”
Waarom wordt er nu nog rechts gestemd in België?
“Momenteel stuurt Vlaams Belang zijn koers bij. Ze geeft de indruk om op sociaaleconomisch vlak links te zijn. Hierdoor zullen de mensen die belang hebben bij herverdeling en bij een sterke welvaartsstaat, ook op Vlaams Belang kunnen stemmen. Er is sprake van zogenaamd welvaartschauvinisme. Dit houdt in dat ze de welvaart van hun eigen mensen vooropstellen, door anderen buiten te sluiten. Dat was in het begin van het Vlaams Blok volledig tegenovergesteld, zij waren op elk vlak rechts.”
Wat zullen de gevolgen zijn van een extreemrechtse stemming?
“Vlaams Belang heeft nog nooit bestuurd en compromissen moeten sluiten. Zij hebben nog nooit moeten bewijzen dat al hun voorstellen ook in de praktijk werken. Het is dus moeilijk te voorspellen. Als ze erbij willen zijn, zullen ze in elk geval water bij de wijn moeten doen, maar niemand weet hoeveel. We zullen nog moeten zien hoeveel van hun programmapunten en eisen zij willen afdwingen. Ze zullen waarschijnlijk straffere, rechtsere standpunten innemen om een duidelijker verschil te maken met de vorige regering. De vraag is nog maar of dit de democratie en de rechtsstaat in gevaar zal brengen.”
