In heel Europa komt radicaal rechts opzetten, dat blijkt uit recente verkiezingsuitslagen zoals die van Nederland.
Volgens Dieter Stiers, postdoctoraal onderzoeker aan het Centrum Politicologie van de KU Leuven, verwerven radicaal-rechtse partijen steun door zich te richten op het immigratievraagstuk.
Waarom is er de laatste tijd een toename van steun voor radicaal-rechtse partijen in Europa?
“Deze trend wordt beïnvloed door diverse factoren, waaronder land-specifieke omstandigheden. Over het algemeen zien we dat politieke kwesties steeds belangrijker worden. Radicaal-rechtse partijen richten zich vaak op het immigratievraagstuk, een thema dat steeds meer aandacht krijgt en als cruciaal wordt beschouwd. Hierdoor concentreren deze partijen zich hierop, omdat het aansluit bij de zorgen van mensen over te veel immigratie.
Een andere belangrijke factor is hoe politieke partijen worden gepresenteerd in de media. Voorheen werd een rechtse partij vaak gezien als een bedreiging voor de democratie, maar tegenwoordig wordt dit meer geaccepteerd. Dit heeft invloed op de perceptie van kiezers. Zowel linkse, centrum- als rechtse partijen worden nu beschouwd als geldige opties, waardoor kiezers met overeenkomstige politieke opvattingen eerder geneigd zijn om hun steun aan radicaal-rechtse partijen te geven.
Daarnaast speelt de strategie van andere politieke partijen een rol. Wanneer extreemrechtse partijen zich richten op immigratie, voelen andere partijen de noodzaak om hierop in te spelen. Het veelvuldig bespreken van politieke onderwerpen in de media komt ten goede aan radicaal-rechtse partijen. Andere partijen voelen zich genoodzaakt om ook hun standpunt kenbaar te maken, wat meer aandacht trekt van kiezers. Dit fenomeen is duidelijk waarneembaar in de Europese politieke arena.”
Waarom staat immigratie zo centraal en hoe beïnvloedt het de steun voor radicaal-rechts?
“De aandacht voor immigratie is blijven hangen sinds de immigratiecrisis van 2015, waar een probleem in het Midden-Oosten resulteerde in een plotselinge toestroom van immigranten naar Europa. Europeanen ervaren immigratie als een potentiële bedreiging op twee fronten.
Op economisch gebied vrezen mensen dat immigranten hun banen zullen inpikken, waardoor twijfels ontstaan over het veiligstellen van een plaats op de arbeidsmarkt. Daarnaast speelt het op cultureel vlak ook een sterke rol, een aspect dat momenteel sterk wordt benadrukt door radicaal-rechtse partijen. Het idee dat onze manier van leven zou moeten veranderen door de komst van mensen met verschillende culturele achtergronden, gewoonten en gebruiken, is een gevoel dat zo’n tien jaar geleden opkwam en nog steeds door deze partijen wordt gebruikt.”
“In gebieden met weinig buiten-Europese immigranten is de bevolking vaak kritischer”
Zijn bezorgdheid over banen en globalisering werkelijke drijfveren voor de steun aan radicaal-rechts?
“Waarom sommige individuen sceptisch zijn over de EU en globalisering is onderzocht op gemeentelijk niveau. In dit onderzoek hebben we geanalyseerd welk percentage van de bevolking afkomstig is van buiten Europa en hoe kritisch deze groep mensen staat tegenover immigratie. Opmerkelijk is dat de mate van kritiek op immigratie niet correleert met de aanwezigheid van de meeste buiten-Europese immigranten in een gemeente; integendeel, in gebieden met weinig buiten-Europese immigranten is de bevolking vaak kritischer.
Partijen die immigratie als thema centraal stellen, proberen ook angst te zaaien over dit onderwerp. Mensen die weinig contact hebben gehad met immigranten blijken vatbaarder voor dergelijke boodschappen, zonder feitelijke ervaring met deze kwestie.”
Hoe beïnvloeden economische omstandigheden en immigratie de politieke keuzes van de bevolking?
“De politieke keuzes van de bevolking variëren afhankelijk van de heersende problematiek in het land. In periodes van hoge werkloosheid neigen mensen naar sociaaldemocratische partijen, terwijl een situatie van hoge belastingdruk hen eerder doet uitwijken naar liberale partijen. Na de immigratiecrisis van 2015 en de huidige asielcrisis zien we dat de zoektocht van mensen nu gericht is op rechtse partijen. Deze keuzes worden beïnvloed door de perceptie van kiezers ten aanzien van de rol van de overheid op dat specifieke moment.
Opvallend is dat de steun voor extreemrechtse partijen vooral afkomstig is van laaggeschoolde mensen, die vaak werkzaam zijn in economische sectoren waar veel laaggeschoolde immigranten te vinden zijn. Dit creëert onzekerheid bij deze groep, waardoor zij geneigd zijn hun steun te verlenen aan rechtse partijen.”
Hoe kunnen de ideeën van radicaal-rechts invloed uitoefenen op onze internationale betrekkingen?
“Neem bijvoorbeeld de premier van Hongarije, Viktor Orbán, die aanzienlijke stappen heeft ondernomen tegen de liberale democratie in zijn land. Andere Europese leiders zijn zich hiervan bewust en bekijken dit met enige aarzeling. Aangezien Europa een gezamenlijk project is, is het moeilijk voor de EU om deze landen nadelig te beïnvloeden. Niettemin verandert de perceptie van deze landen wel.
In Hongarije wordt het leven voor de politieke oppositie bemoeilijkt, wat zorgt voor veranderingen in hoe deze landen worden beoordeeld. Er komt altijd een reactie van andere landen wanneer bepaalde beslissingen worden genomen die als problematisch worden beschouwd. Het is een delicaat evenwicht tussen het behoud van gezamenlijke Europese waarden en het respecteren van nationale soevereiniteit, met reacties die variëren van kritiek tot diplomatieke maatregelen wanneer fundamentele principes in het geding zijn.”
