Alternative für Deutschland (AfD), de radicaal-rechtse partij die in Duitsland steeds populairder wordt, ondanks de vele protesten tegen de partij. De Duitse regering zette de financiering van de partij stop, nadat bekend geraakte dat partijleden in November samenzaten met neonazi’s. Toch behoudt de partij haar populariteit en staat ze zelfs in rij om drie grote verkiezingen te winnen in het oosten van Duitsland dit jaar. Politicoloog Peter Bursens van de Universiteit van Antwerpen legt uit hoe het zit.
Wie zijn de AfD?
“De AfD is van oorsprong een euro sceptische partij die zo’n 15 jaar geleden ontstond uit hun sterk anti-Europees programma. Die is dan langzaam geëvolueerd naar een radicaal-rechtse, extremistische partij die nu meer focust op thema’s als migratie, wettelijke orde en andere anti-Europese programmapunten. Die namen ze voor een stuk over van extreemrechtse politici”
Wat is hun voornaamste doelstelling?
“Ik geloof dat ze een klimaat van chaos creëren waarin onbestuurbaarheid dreigt. Ze hebben een heel sterk standpunt over migratie, grenzen die volgens hun dicht moeten, deportatie en zelfs afnemen van nationaliteit. Het is een heel racistische agenda.”
Waarom zijn ze zo succesvol in Duitsland?
“Dat is de vraag van één miljoen. Je ziet het in andere landen ook. Dat zijn bewegingen die teren op het ongenoegen van een groot deel van de bevolking die niet zo zeer begeven is door culturele aspecten zoals migratie, maar die vooral begeven zijn door sociaaleconomische achterstelling. Die partijen slagen er dan ook heel goed in om dat te vertalen naar een ongenoegen naar migratie in hun culturele agenda. Zo ontstaat bijvoorbeeld de anti-woke beweging. Helaas zijn veel mensen vatbaar voor die ideeën, mensen stemmen niet altijd voor hun eigen belangen. Ik denk dat we op de Europese verkiezingen dit jaar nog zulke partijen succes gaan zien hebben.”
Bestaat er een kans dat ze werkelijk aan de macht komen?
“Ik denk het niet. De andere partijen zullen het niet laten gebeuren. Zelfs als ze 20-25 procent halen is dat nog onvoldoende om alleen, de meerderheid te vormen en ik hoop dat andere partijen daar dan niet mee in zee gaan. In Duitsland is dat not done. In andere landen gebeurt dat wel zoals in Italië en Nederland, waar de kans ook groot is. In België is de kans reëel, maar enkel op Vlaams niveau. Zolang ze niet te groot worden is er in principe weinig kans dat ze aan de macht komen.
In de praktijk nemen andere partijen standpunten over waardoor ze toch nog invloed hebben. De NVA is op veel vlakken niet zo anders dan het Vlaams Belang. Ze zeggen ‘wij zijn opgeschoven naar daar en doen geen zaken met hun’ maar gaan het dan in hun plaats doen.”
Wat is dan het gevolg voor België?
“Zolang ze niet te groot worden zijn er geen grote gevolgen voor de regering op nationaal niveau, maar succes trekt succes aan. Zulke partijen die aan de macht komen kunnen soms als voorbeeld dienen voor andere gelijkgezinde partijen. Daarnaast bemoeilijkt het ook de Europese samenwerking. Marie Le Penn van Frankrijk, die ook radicaal-rechts is, vindt bijvoorbeeld dat AfD te ver gaat. Een racistische partij vindt dat een andere racistische partij te racistisch is, ironisch. De gevolgen zouden vooral op Europees niveau liggen.
Iedereen zoekt samenwerkingen en is zich nu volop aan het positioneren en voorbereiden op de verkiezingen. De strategie van Le Penn is dezelfde als die van Geert Wilders en Vlaams Belang. Ze proberen zich altijd gematigder voor te stellen dan dat ze werkelijk zijn en om te zeggen van ‘Kijk wij zijn niet zo erg, we zijn opgeschoven, met ons kan je praten.” Bij Wilders is dat gelukt in Nederland. Le Penn probeerde ook om de rechtse kiezers van Macron naar zich toe te trekken en slaagde daarin. Het is ook wat Vlaams Belang probeert ten opzichte van AfD op Europees niveau. AfD heeft nog een andere strategie, ze weten dat er met hen niet samengewerkt zal worden, dus stellen ze zich nog extremer op.
Dat zorgt er allemaal voor dat de standpunten van de partijen verder uit elkaar gaan liggen wat de Europese samenwerking verhinderd. Dat kan ervoor zorgen dat partijen beginnen verschuiven en steeds naar andere groepen beginnen gaan die net iets minder erg zijn dan het vorige.”
Is er een equivalent van de AfD in België?
“Ze is het Vlaams Belang van Duitsland. Ze zitten ook in dezelfde Europese groep waar ook Le Penn in zit. Zij vindt echter dat AfD en Vlaams Belang te extremistisch zijn en wil nu opschuiven naar de groep van NVA. Die willen dan weer niets te maken hebben met haar en willen ook verder opschuiven.”
Zou zo’n partij overleven in België?
“De strategie in Duitsland is zoals die in België; geen zaken mee doen en tonen dat het geen zin heeft om daarop te stemmen omdat ze toch niet in de regering zullen komen. Maar dat blijkt niet zo goed te werken want die partijen worden enkel groter. Ze kunnen dus wel overleven, zolang de andere partijen zich weerhouden van met hen samen te werken.”
Hoe zal radicaal-rechts verder evolueren in België volgens u?
“Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen Vlaanderen en Wallonië. In Wallonië bestaan er vrijwel geen radicaal-rechtse partijen die groot genoeg zijn om een verschil te maken. In Vlaanderen hangt ervan af hoe groot die partijen worden. In een kiessysteem als het Belgische kan het lang duren voor rechts een meerderheid vormt. Vlaams Belang zal ongetwijfeld de grootste partij worden in Vlaanderen, maar zelfs als ze 25-30 procent halen is dat nog steeds geen meerderheid.
Bovendien, zoals daarnet gezegd, betekent het niets als de andere partijen niet met je willen samenwerken. Als de partij groter wordt, dan heb je meer partijen nodig om aan de helft te komen en een oppositie te vormen. Het wordt pas gevaarlijk als andere rechtse partijen gaan samenwerken met Vlaams Belang. Voorlopig doet de NVA dat enkel op lokaal niveau. Als ze dat op Vlaams niveau gaan doen dan zal rechts in België wél een meerderheid vormen.”
