Sinds de eerste wereldoorlog omvatten Syrië en Irak de nationale grenzen zoals we die vandaag kennen. De regio staat bovendien bekend om haar eeuwenoude geschiedenis. Nochtans wordt deze reputatie overschaduwd door oorlog.
Schuif de slider naar rechts voor de Nationale grenzen (de jure)
Schuif de slider naar links voor de Gefragmenteerde grenzen (de facto)
Wie is wie?
Hieronder staan de verschillende facties afgebeeld, samen met hun vlaggen en welke rol ze spelen in de regio.
Irak
Een centrale overheid gevestigd in Bagdad die te maken heeft met etnische en religieuze verdeeldheid en zich inzet voor stabiliteit en wederopbouw na jaren van conflicten.
Syrië
Een autoritair regime (Assad) dat gesteund wordt door Rusland en Iran en streeft naar het behoud van controle over Syrië en het onderdrukken van elke vorm van oppositie.
Turkije
Een regionale macht die militaire operaties uitvoert in Syrië en Irak om Koerdische milities te bestrijden en zijn eigen geopolitieke belangen te bevorderen.
Israël
Handhaaft de bezetting van de Golanhoogten en voert sporadisch militaire acties uit in Syrië
Iraaks-Koerdistan
Een semi-autonome regio in Noord-Irak die streeft naar onafhankelijkheid en een grotere mate van zelfbestuur.
Rojava (YPG)
Koerdische milities die strijden voor zelfbeschikking en autonomie in Noord-Syrië.
Vrij Syrisch leger
Een verzameling van gematigde oppositiegroepen die zich verzetten tegen het regime van Bashar al-Assad en streven naar democratische hervormingen in Syrië.
Hayat Tahrir al-Sham
Een jihadistische groepering actief in Syrië, die tracht controle te verkrijgen over de Levant (al-Sham) en de invoering van islamitische wetgeving nastreeft.
ISIS
(Islamitische Staat)
Een extremistische jihadistische groepering die streeft naar de vestiging van een islamitisch kalifaat.
Verdeling van de controle-gebieden
Om een zo nauwkeurig mogelijke schatting te maken, is er gebruik gemaakt van de methode om pixels te tellen. Het programma waarin de kaarten zijn gemaakt (Paint.net) kan dusdanig de oppervlakte van elk gebied weergeven. Vervolgens zijn deze oppervlakten vergeleken, waardoor er percentages zijn verkregen. De volgende resultaten tonen de verhoudingen volgens deze berekeningen. Bovendien komen de controlegebieden niet overeen met de administratieve grenzen waardoor de exacte oppervlakten moeilijk te bepalen zijn. Ten slotte is het noodzakelijk om mede te delen dat bepaalde organisaties of milities wel actief zijn in de regio maar geen controle hebben over bepaalde gebieden.
Analyse
Syrische fragmentatie
Zoals de data duidelijk maakt, is de situatie zichtbaar kritieker in Syrië. Zo zijn er (inclusief de regering) zeven verschillende facties actief op het grondgebied. Elk van die zeven facties heeft vervolgens een eigen doel. Al die oppositiegroeperingen samen zijn goed voor maar liefst 40% van het totale grondgebied van de Syrische nationale grenzen.
Groeperingen van de oppositie
De grootste oppositie-factie in Syrië is de Autonome Administratie van Noord- en Oost-Syrië (AANES). Deze factie staat ook bekend als de regio Rojava waarin de Koerdische volksbeschermingseenheden (YPG) actief zijn. Bovendien wordt de regio bewoond door een grote Koerdische gemeenschap.
Daarnaast beschikken de overige opposities over net geen kwart van het grondgebied. Zo hebben het Vrij Syrisch Leger (10%), Hayat tahrir al-Sham (8,7%) en Islamitische Staat (2,9%) elks een vijandigheid tegenover de Syrische zittende regering van al-Assad. Tegelijkertijd zijn deze drie facties ook te onderscheiden in ambities.
Het Vrij Syrisch Leger is getraind door het Amerikaanse leger dat gevestigd is in een militaire basis van al-Tanf. Deze organisatie verzet zich tegen de regering van Bashar al-Assad en streeft voor een democratisch Syrië. De regio rondom de basis is strategisch van groot belang door haar ligging aan de Damascus-Bagdad-snelweg. Daarnaast situeert het zich zowel op de Syrisch-Jordaanse grens als de Syrisch-Iraakse grens.
Hayat Tahrir al-Sham, oftewel Organisatie voor de Bevrijding van de Levant, heerst over het gebied dat overeenkomt met het gouvernement van Idlib. Het doel van deze organisatie is namelijk om een Islamitische heerschappij te vestigen over de Levant. Dat houdt de gebieden in van de Oosterse kustregio van de Middellandse Zee. Hoewel het ideologisch gelijkend is op de beruchte terreurgroep, Islamitische Staat, verschilt het qua interne structuur en buitenlands beleid.
Buitenlandse betrokkenheid
Niet alleen speelt het multidimensionaal conflict zich intern af tussen verschillende facties maar ook Turkije en Israël behouden controle over territoria die tot het Syrisch grondgebied behoren. Samen bezetten deze twee landen zo’n tiende van het Syrisch grondgebied.
Zo riep de Israëlische staat soevereiniteit uit op de Golanhoogten in het zuidwesten van Syrië. Dit gebergte was oorspronkelijk deel van het Syrische gouvernement van Quneitra maar viel in Israëlische handen tijdens de Zesdaagse oorlog in 1967.
Ook Turkije bezet bepaalde porties land op de grensgebieden. Vanaf 2016 tot 2019 voerde de Turkse Republiek drie operaties uit om een bufferzone te creëren. Deze beslissing werd volgens Levent Gümrückçü (2019), toenmalig Turks ambassadeur in België, genomen voor eigen veiligheid te garanderen. Hiermee doelde de ambassadeur op de Koerdische milities (YPG) die banden hebben met de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) dat ook in België als terreurorganisatie wordt beschouwd. Hoewel dit een heldere redenering lijkt, vonden er gewelddadigheden plaats tegenover burgers van lokale Koerdische gemeenschappen.
Irakese verdeeldheid
In Irak zien we een andere context van conflicten. Daar is immers een tiende van het land in handen van facties dat niet tot de centrale regering horen. Iraaks-Koerdistan bijvoorbeeld, is eerder een autonome regio dan een oppositie-factie. Alhoewel de regio deze status heeft, valt het niet te ontkennen dat de Koerdische gemeenschappen naar een eigen soevereine staat streven.
Religieuze wrijvingen
Daarnaast woedt er een sektarisch conflict in Irak. Zo is er al een geruime tijd sprake van spanningen tussen de Soennitische- en Sjiitische gemeenschap. Beiden zijn stromingen binnen de Islam. Deze religieuze demografie kan grotendeels toegeschreven worden aan de geografische ligging van het land. Het ligt namelijk tussen het Soennitische Saudi-Arabië en het Sjiitische Iran. Die landen worden tevens beschouwd als grootmachten van het Midden-Oosten.
Desondanks dat Irak een overwegend Arabische bevolking heeft wordt het land beïnvloed door Iraanse milities dat zozeer het geval is in Syrië en Libanon. Zo is de staat-gefinancierde en overwegend sjiitische koepelorganisatie van de Bevolkingsmobilisatiestrijdkrachten (PMF) schuldig aan agressie tegenover Soennitische-, Christelijke- en Yezidi-gemeenschappen. Deze paramilitaire groepering heeft aftakkingen die worden gesteund door Iran.
Iraakse veerkracht
De Iraakse bevolking heeft nog een lange weg af te leggen om een verenigd land te vormen. Niettemin is het land enorm ambitieus voor de toekomst. Zo heeft de overheid recent aangekondigd om de volgende bijeenkomst van de Arabische Liga in 2025 te organiseren onder Iraaks voorzitterschap in Bagdad.
Conclusie
Het lot van de Syrisch-Iraakse regio is complex en zou nog even kunnen duren voordat het duidelijk wordt. Toch zou de eenheid meer mogen triomferen dan de huidige verdeeldheid. De situatie is complex maar niet onoplosbaar.
Bronvermelding
- United States Commission on International Religious Freedom. (2023). USCIRF Country Update: Iraq. Retrieved from https://www.uscirf.gov/reports-briefs/2023-country-reports-september-2023, geraadpleegd op 18/05/2024.
- Al Arabiya. (2024, May 17). Iraq to host 2025 Arab League summit. Al Arabiya. Retrieved from https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2024/05/17/iraq-to-host-2025-arab-league-summit, geraadpleegd op 18/05/2024.
- VRT NWS. (2019, 13 oktober). “Turkse ambassadeur over militaire operatie in Syrië: “We wilden veiligheid garanderen”.” Geraadpleegd op 19 mei 2024, van https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/10/13/levent-guemrueckcue/
