2024 gaat het warmste jaar ooit worden, sinds het begin van de industriële revolutie. De aarde warmt wereldwijd op met meer dan 1,5 graden, met de extreme gevolgen als resultaat. Samuel Helsen, geograaf van opleiding, houdt zich vooral bezig met de weersvoorspellingen en het klimaat.
De opwarming van de aarde stijgt wereldwijd met 1,5 graden, daardoor is 2024 het warmste jaar ooit, hoe komt dit?
Er spelen twee effecten. Enerzijds komen we uit een El Niño-jaar dat om de drie tot zeven jaar voorkomt. Dan wordt het zeewater rond de evenaarsgebieden in de grote oceaan warmer dan gemiddeld. In 2023 hadden we daarvan de piek. Het is geweten dat het jaar volgend op El Niño heel vaak een jaar is met wereldwijde temperatuurrecords. 2023 was ook al het warmste jaar ooit gemeten. 2024 wordt dat nu ook, en waarschijnlijk zien we daar nog een beetje de naweeën van El Niño. El Niño-jaren worden vaak gevolgd door een nat voorjaar, dat is ook iets wat we gezien hebben het afgelopen jaar. De twaalf maanden hadden een stuk meer regen dan gemiddeld. Anderzijds krijg je daarbovenop het effect van de klimaatopwarming, dat die effecten van El Niño alleen maar versterkt.
Wat zegt dit over de huidige staat van onze planeet?
We hebben de intense orkanen gezien in de regio rond Florida met alle gevolgen van dien. Daarnaast hadden we de cycloon Boris met extreme regenval over Europa en nu hebben we de regenval in Spanje van de afgelopen weken. Dat zijn allemaal tekenen aan de wand. De extreme fenomenen komen alsmaar vaker voor en worden versterkt door klimaatopwarming. De broeikasgassen liggen daar aan de basis van. Dat zijn gassen in de atmosfeer zoals CO2, die warmte vasthouden en zo bijdragen aan de opwarming van de aarde. Als je ziet waar we nu staan met onze planeet en waar we naartoe willen, dan zit daar nog altijd een zeer grote kloof tussen.
Wat zijn de mogelijke kortetermijneffecten van het overschrijden van die 1,5 graden opwarming van de aarde?
Elke tiende graad extra opwarming die erbij komt, heeft een effect op de extreme weerfenomenen zoals de stijging van de zeespiegel. Naarmate de opwarming zich verder gaat doorzetten naar meer dan anderhalve graad, richting de twee graden, dan zullen de gevolgen extremer worden. Dat is het grootste risico en de reden dat we er zo bang voor zijn dat de klimaatverandering zich doorzet.
Wat zijn de effecten op lange termijn?
De weerfenomenen zullen extremer en frequenter worden, maar ook hun intensiteit zal verder blijven stijgen. In België hebben we in 2019 voor het eerst 40 graden in schaduw gemeten. Dat is in de geschiedenis nooit eerder gezien. Op langere termijn wordt dat 45 graden. Dat is rechtstreeks het gevolg van klimaatopwarming. Als we op termijn een opwarming van meer dan drie graden bereiken, komt er een kantelpunt waar we bang voor zijn. Alles kan dan heel extreem worden.
Wat kunnen we hier zelf aan doen?
We moeten onszelf weerbaar maken tegen de extreme fenomenen. Als er wateroverlast te verwachten valt, dan moet je ervoor zorgen dat water ruimte krijgt om weg te stromen. Bij extreme droogte en hitte moet meer water beschikbaar zijn. Dat zijn voorbeelden van maatregelen die we kunnen nemen om onszelf weerbaar te maken tegen klimaatopwarming, maar dan hebben we het probleem nog niet aangepakt. De oplossing is nog altijd de uitstoot van broeikasgassen verlagen. Het is onze eigen schuld dat we de kaap van 1,5 graden hebben bereikt. Als je ziet dat die uitstoot vorig jaar nog altijd stijgende was wereldwijd, dan weet je dat je niet goed bezig bent.
Hoe ziet de toekomst eruit?
Zolang er zich geen probleem voordoet bij de mensen in hun eigen leefwereld, is het heel moeilijk om die mensen mee te krijgen in het verhaal. De mensen die nu in Spanje getroffen worden door de overstromingen en schade ondervinden op alle vlakken, die weten wat het met zich meebrengt. Er moet wel degelijk iets veranderen of de extremere fenomenen zullen alsmaar meer toenemen. We moeten ons stilletjes aan zorgen beginnen maken over het klimaat. We weten wat we moeten doen om onze uitstoot zo snel mogelijk terug te dringen. Halveren, richting 2030. Klimaatneutraal tegen 2050. In het akkoord van Parijs uit 2015 is de doelstelling vastgelegd om de opwarming van deze eeuw te beperken tot anderhalve graad. Als je weet dat we nu al aan de 1,5 zitten en snel daarin evolueren, ziet dat er natuurlijk niet rooskleurig uit, dat is ook becijferd in de klimaatrapporten.
