Sinds 2013 is meer dan 120 miljoen euro verdwenen in de zakken van de ex-president van Congo, Joseph Kabila, en zijn entourage. De feiten zijn nog maar recent aan het licht gekomen ‘Congo hold-up’, een onderzoek door De Standaard en 18 andere internationale kranten. De datalekken tonen voor het eerst in detail hoe die corruptie heeft kunnen plaatsvinden en welke rol de afnemende persvrijheid van de media speelt in dit verhaal. Waarom komt dit nu pas aan het licht en hoe is de situatie zo ver kunnen komen?
De laatste jaren is de invloed van België in Congo sterk gedaald. Buiten de koloniale discussies is er niet veel waar de media zich mee bezighouden. “Het is een samenkomst van verschillende factoren”, vertelt Elke Mahieu, doctoraatstudente communicatiewetenschappen aan de Universiteit Gent. “Aan de ene kant is het informatie waar je heel moeilijk toegang tot krijgt. Het is een samenwerking tussen heel wat internationale media, die uitstijgt boven wat de media normaal doen. Dat zijn dingen waar de Belgische media almaar minder in investeren. Congo is ook wat uit de focus verdwenen omdat de banden tussen België en Congo steeds meer verzwakken. Zo wordt de relevantie om daarin te investeren als media steeds kleiner.”
De corruptie tijdens Joseph Kabila’s ambtstermijn blijkt overgenomen te zijn door journalisten in Congo, die vaak voor internationale media werken. Er is de laatste jaren een online media sfeer van Congolese journalisten die zich proberen te verzetten tegen het tekort aan persvrijheid. Het was voorheen zeer moeilijk voor Congolese media om berichtgeving te doen over zulke praktijken. “Het is een jongere generatie van journalisten en die hangt sterk samen met Europese media. Zo zijn er bijvoorbeeld veel Congolese journalisten die werken voor Franse media. Journalisten brengen een heel ander soort waardesysteem binnen de journalistiek in Congo,” verduidelijkt Mahieu.
Gebrek aan persvrijheid.
Hoewel de pers in Congo steeds vaker kritisch over corrupte praktijken durft te berichten, wordt ze ook gesponsord door banken. Hierdoor worden journalisten afhankelijk, wat hun bewegingsruimte drastisch vermindert. “De bedrijven waarvoor ze berichtgeven, hebben zodanig veel invloed dat kritisch rapporteren bijna niet meer mogelijk is. De media zitten daar dus wel in een moeilijk parket”, zegt Mahieu. Dat is zeker niet uitsluitend het geval in Congo, het probleem doet zich wereldwijd voor.
Nu Felix Tshisekedi momenteel aan de macht is, zou dit probleem stilaan moeten verbeteren. Dit was echter niet altijd vanzelfsprekend. Tshisekedi werd lange tijd sterk beïnvloed door voormalig president Joseph Kabila. Tijdens de vorige presidentsverkiezingen heeft Kabila een deal gesloten met Tshisekedi, waardoor Tshisekedi, zonder een meerderheid van de stemmen te hebben behaald, president kon worden. Op die manier zou Joseph Kabila deels de macht in handen kunnen houden. Eigenlijk was Martin Fayulu de democratisch verkozen president kandidaat.
Ongetwijfeld zullen er in de toekomst nog details aan het licht komen over de corruptie in Congo en zal hierover uitgebreid bericht worden door de internationale media.
