Dit jaar zit er wereldwijd alweer een recordaantal journalisten in de gevangenis. Maar liefst 293 journalisten zitten in de cel, maakte het Comité ter Bescherming van Journalisten (CPJ) op donderdag bekend. Dat zijn er 13 meer dan het recordaantal vorig jaar. Ook in België is onrechtvaardigheid tegenover de pers een groeiend probleem, zegt Charlotte Michils van de Vlaamse Vereniging voor Journalisten.
Lees het volledige interview hier:
“We willen journalisten aanmoedigen om te melden wanneer ze iets meemaken dat echt niet oké is”
Charlotte Michils, Vlaamse Vereniging van Journalisten
In 2021 zit er alweer een recordaantal journalisten in de gevangenis. Dat maakte het Comité ter Bescherming van Journalisten op donderdag bekend. Het gaat om 293 journalisten, dat zijn er 13 meer dan het recordaantal van vorig jaar. Dit jaar werden er wereldwijd ook al 24 journalisten vermoord. Charlotte Michils, juridisch adviseur bij de Vlaamse Vereniging van Journalisten: “Ook in België worden journalisten aangevallen”.
Er zitten dit jaar 293 journalisten wereldwijd in de cel, en de cijfers zijn al 6 jaar lang zo hoog. Hoe komt het dat dit aantal zo sterk toeneemt de laatste jaren?
De redenen voor deze stijgende aantallen verschillen van land tot land, maar er is wel een globale tendens van polarisering en politieke onrust, en een afkalvend vertrouwen in de media.
Als we kijken naar de verschillen tussen landen, dan zien we dat bij een autoritair regime, zoals in China, Turkije of Saudi-Arabië, journalisten worden opgesloten wanneer ze enkel en alleen de waarheid naar boven willen brengen.
Het hangt dus af van de regio, maar over bepaalde thema’s verslag brengen is nooit zonder gevaar. Zelfs niet in Europa, dat een beetje als een safe haven wordt beschouwd voor journalisten. De vijand is niet enkel het regime, maar dat kunnen ook criminelen zijn. Als je bijvoorbeeld in Mexico schrijft over drugshandel, zal dat ook bijzonder heikel worden.
Op welke manier komt dit probleem in België voor?
België staat op de 11de plaats in de World Press Freedom ranking, wat best goed is. Maar dat wil niet zeggen dat er hier geen incidenten kunnen zijn. Een paar maanden geleden was er bijvoorbeeld de ontruiming van de gebouwen van DPG Media en ook hier worden journalisten aangevallen, krijgen journalisten te maken met intimidatie via sociale media en krijgen journalisten rechtszaken tegen zich.
In België zien we vooral een stijging in intimiderende rechtszaken waarbij de andere partij niet zozeer het doel heeft zijn gelijk te halen, maar eerder de journalist angst wil aanjagen. Dit soort rechtszaken noemen we SLAPP (Strategic Lawsuit Against Public Participation). Daarbovenop zorgen zowel de intimidatie van politici of woordvoerders als online intimidatie die gevoed wordt door een anti-journalistiek sentiment voor een context waarin het niet gemakkelijk werken is.
Welke maatregelen neemt de Europese Unie om journalisten te beschermen?
In september 2021 kwam ‘The recommendation on the protection, safety and empowerment of journalists’ er. De EU is momenteel ook een anti-SLAPP pakket aan het samenstellen. Hiermee willen ze lidstaten aansporen om na te denken over dat oprukkende fenomeen.
In het verleden zagen we vaak dat journalisten in een ander land werden gedagvaard, wat nog bevreemdender is omdat er daar totaal andere regels in stand zijn dan in het thuisland. De Maltese journaliste Daphne Caruana Galizia was daar bijvoorbeeld heel vaak het slachtoffer van, en zij is zeker niet de enige.
Welke initiatieven nemen jullie als Vlaamse Vereniging van Journalisten om Vlaamse journalisten te beschermen en ondersteunen?
Wij hebben sinds enkele jaren een meldpunt voor agressie tegen journalisten. Met dat meldpunt willen we meer zichtbaarheid creëren voor het probleem en vooral ook journalisten aanmoedigen om het te melden wanneer ze iets meemaken dat echt niet oké is. Het monitoren is heel belangrijk, want het zorgt ervoor dat we kunnen nagaan of iets een individueel incident is of dat het al een patroon is aan het worden.
Wij zetten ook in op het informeren van journalisten over hun rechten, bijvoorbeeld m.b.t. de relatie tussen pers en politie. Daarbij voorzien wij adviesverlening en, indien nodig, een advocaat. Als het om patronen gaat kunnen wij ook richting de wetgever stappen met een aantal aanbevelingen, zoals strafverzwaring bij incidenten die gepleegd werden tegen journalisten.
In acht van de tien gevallen waarbij een journalist wordt vermoord, gaan de moordenaars vrijuit. Welke invloed heeft deze straffeloosheid op andere journalisten?
Dat heeft zeker veel effect. Sommige journalisten zeggen dat het geen invloed heeft op hun werk en kiezen ervoor om met hun onderzoek door te gaan, met alle gevolgen van dien, maar er zijn ook mensen die van het publieke forum verdwijnen omdat al de commentaar en persoonlijke aanvallen het hen niet waard zijn. Sommigen gaan bepaalde thema’s niet meer verslaan als een vorm van zelfcensuur of maken zelfs de keuze om de journalistiek te verlaten en een volledige carrièreswitch te doen.
Je kunt de beste wetgeving en een geweldig mensenrechtenkader hebben, maar de afdwinging ervan moet elke dag gebeuren. Elke dag opnieuw moet er nagegaan worden of die mensenrechten gerespecteerd worden en als dat niet zo is moet er aan de alarmbel getrokken worden.
