Favelas zijn armere buurten in Brazilië die vaak geassocieerd worden met armoede, drugs en criminele activiteiten. In Braziliaanse media kom je dagelijks verhalen tegen over moorden en gewelddadige politie-invallen die in deze wijken plaatsvinden. Als je in een favela rondloopt, zie je op elke straathoek drugsdealers met gigantische geweren en speciale militaire eenheden die mensen af en toe stoppen om je spullen te doorzoeken. Hoewel ik er zelf heel graag woonde, zijn dit plaatsen die de meeste mensen proberen te vermijden.
Drugsoorlog? Het kan erger
Ondanks dat deze plek er in sommige gebieden uitziet als een compleet oorlogsgebied, geloof ik dat er een grotere bedreiging voor deze gemeenschappen is die veel fataler zal zijn dan eender welke drugsoorlog. Wat zou dat kunnen zijn? Je kan het al raden: de klimaatverandering. In de afgelopen zes jaar zijn de effecten van deze opwarming steeds zichtbaarder op minder geprivilegieerde plekken op deze aarde. In alle uithoeken van de wereld raken mensen hun huizen, gewassen of familie kwijt door de gevolgen van het klimaat. Ook de gemeenschappen in de favela blijven hier niet voor gespaard. Tijdens het regenseizoen wordt Brazilië elk jaar getroffen door hevige regenval. Dit is uiteraard een normaal verschijnsel en hoort bij de natuurlijke kringloop en dus noodzakelijk voor boeren en het ecosysteem. Maar wat alarmerend is, is dat deze regenval elk jaar heviger wordt en steeds meer mensen beroofd van het leven.
Kaartenhuisjes
Favela’s zijn geïmproviseerde, op elkaar gestapelde huizen op heuvels en missen vaak een solide basis en structuur. Tijdens de jaarlijkse stormen komen aardverschuivingen steeds vaker voor en verliezen huizen hun stabiliteit waardoor ze van steile heuvels glijden. Je voelt je enorm fragiel als je midden in zo’n storm in zo’n huis staat. De vloeren staan onder water, alles trilt en ramen breken uit het niets. Nabijgelegen bomen breken af en blokkeren de straten. Die straten veranderen dan weer in gigantische watervallen waar auto’s gewoon weg glijden en tegen elkaar te botsen. Dit gebeurt niet alleen in de favela trouwens, heel Rio de Janeiro staat onder water. Het rioolwater komt tot boven de knieën waardoor ook elke wond die je hebt vatbaar is voor infecties.
De sloppenwijken zijn waarschijnlijk het meest typerende architecturale kenmerk van het land en hebben altijd erg geleden onder natuurrampen. Maar naarmate de regen en overstromingen in frequentie en volume toenemen, verwachten wetenschappers dat ze deze gemeenschappen nog kwetsbaarder zullen worden voor toekomstige tragedies. Aardverschuivingen komen steeds vaker voor en het dodental wordt elk jaar hoger. Er lijkt echter geen oplossing te zijn voor de gemeenschappen die hier wonen. In een land van diepe ongelijkheid en wijd gespreide armoede, is de armere bevolking al decennia lang van de formele huizenmarkt afgesloten waardoor ze samen hun eigen huizen bouwen op onveilige locaties. De regering heeft nooit het geld, de middelen of de politieke wil om dit probleem op te lossen en voorlopig lijkt het een tikkende tijdbom.
Selectieve empathie
Ik herinner me dat ik de foto’s en namen van enkele slachtoffers op televisie zag tijdens een storm in 2019. Een aantal mensen werden meegesleurd en stierven door de overstromingen. Ze waren allemaal wit en hoorde bij de hogere klasse, want een middenklasse is er niet echt. De meer dan tien doden in de favela’s waren nooit op de nationale televisie gekomen en kregen geen enkele berichtgeving van officiële zenders. Arme gemeenschappen hebben vaak te maken met de grootste gevolgen van onze daden hier in het Westen. Aangezien deze mensen al dagelijks te maken hebben met discriminatie, ongelijkheid en onveiligheid, kunnen ze meteen dakloos worden als ze hun huis verliezen door deze tragedies. Als de overheid hun geld in een gelijke huizenmarkt zou steken in plaats van de vele afschuwelijke militaire aanvallen in favelas, zouden dit al een eerste stap kunnen zijn naar een duurzame oplossing.
In onderstaande video’s krijg je een beter beeld van hoe zo’n regenval er gewoonlijk uitziet:
