Het aantal hiv-diagnoses in België stijgt voor het derde jaar op rij. In 2023 kregen 665 personen een hiv-diagnose, een stijging van 13% ten opzichte van 2022. Dat blijkt uit cijfers van gezondheidsinstituut Sciensano. Daarmee komt een einde aan de dalende trend die jarenlang aanhield. Volgens Jessika Deblonde, onderzoekster bij Sciensano, blijft preventie noodzakelijk.
Wat is de verklaring voor de jarenlange daling van de hiv-cijfers?
In België worden mensen met een hiv-diagnose heel snel behandeld, wat goed is voor de prognose of de gezondheid van de individuele patiënt. Maar dat is ook heel goed voor preventie, want als je behandeld wordt, daalt de hoeveelheid virus in je bloed zodanig dat het ondetecteerbaar wordt en het niet meer seksueel overgedragen kan worden. Dat heeft uiteraard een hele grote impact gehad op het aantal nieuwe diagnoses. Ook de uitrol van de hiv-preventiepil, PrEP, in 2017 versterkte de dalende trend.
Na de coronaperiode was er weer een plotse stijging van het aantal mensen met hiv. Wat is daar de reden voor?
Het eerste jaar na de coronaperiode dachten we dat dit een soort inhaalbeweging was. Mensen hadden opnieuw meer sociale en seksuele contacten en dachten misschien niet direct aan preventie. Maar dat de stijging zich nu al voor het derde jaar op rij verderzet, doet ons toch denken aan een structurele stijging.
Er is misschien een verandering gekomen in het seksuele gedrag van mensen. We mogen ook niet vergeten dat hiv-preventie heel complex is. Het heeft te maken met het gedrag van mensen. Mensen moet geïnformeerd zijn en moeten inzicht hebben in hun eigen risicoprofiel en moeten daar dan ook naar handelen.
Een aantal factoren bemoeilijken de inspanningen van hiv-preventie, zoals mensen die zich niet bewust zijn dat ze risico lopen op hiv en dus ook niet de nodige preventiemaatregelen nemen. De recente Vlaamse studie “het Groot Condoomonderzoek”, uitgevoerd door Sensoa, en andere internationale studies tonen aan dat mensen minder condooms gebruiken, terwijl dat een heel effectief middel is om een hiv-infectie te voorkomen.
Ten slotte worden nog steeds niet voldoende mensen bereikt met de hiv-preventiepil, PrEP. Mensen met een hoog risico op hiv kunnen deze medicatie nemen om een infectie te voorkomen.
Hoe is het profiel van mensen met hiv veranderd?
Het profiel van mensen die gediagnosticeerd worden met hiv is de afgelopen jaren meer divers geworden. Traditioneel gezien treft de hiv-epidemie in België voornamelijk twee sleutelpopulaties: aan de ene kant Belgische mannen die seks hebben met mannen en aan de andere kant heteroseksuele personen van voornamelijk sub-Saharaans Afrikaanse afkomst.
De laatste jaren zien we meer diversiteit in het profiel van mensen met een hiv-diagnose. Er zijn veel meer nationaliteiten. Bij mannen die seks hebben met mannen zien we nog steeds voornamelijk Belgen, maar we zien daar ook Latijns-Amerikanen, andere Europeanen, Aziaten en Afrikanen. Hetzelfde geldt voor de heteroseksuelen. Daar zien we niet enkel Afrikaanse migranten, maar ook Belgen en andere nationaliteiten.
Dat maakt het moeilijker of zelfs uitdagender om die diversiteit aan populaties te bereiken met preventieboodschappen. Mensen die zich niet zien als behorend tot die twee traditionele sleutelpopulaties zijn zich waarschijnlijk ook minder bewust dat ze mogelijk wel een risico lopen.
Welke maatregelen kunnen er genomen worden om preventie te bevorderen en de hiv-cijfers te doen dalen?
In België is er een breed aanbod aan preventiemaatregelen aanwezig, zoals bijvoorbeeld condoomgebruik, testen, het gebruik van PrEP en PEP en ook behandeling van personen met hiv. Het gamma is er, maar het moet gebruikt worden. Daarom is het belangrijk om te blijven inzetten op preventie en mensen te blijven blootstellen aan preventieboodschappen. Dat kan onder andere door seksuele en relationele vormingen aan te bieden via scholen, terreinwerking en andere informatiekanalen.
Daarnaast zijn er drie maatregelen die zeker benadrukt kunnen worden: gebruik condooms om je te beschermen en als je onbeschermde seks hebt met meerdere partners overweeg dan of PrEP iets voor jou is, en laat je testen als je denkt risico te hebben geholpen, zodat de infectie vroegtijdig kan opgespoord en behandeld worden.
