Een nieuw politieteam, het ‘Trans Migration Intelligence Team’ of kort het ‘Transit Team’, gaat voortaan systematisch de gsm’s van slachtoffers van mensensmokkelaars binnenstebuiten keren. Dat schrijven het Laatste Nieuws en De Morgen. Slachtoffers kunnen hun medewerking aan de politie weigeren, maar dan kan de officier van de gerechtelijke politie of het parket hun gsm in beslag nemen. Kan dat zomaar, een gsm in beslag nemen? Joachim Meese, advocaat en professor strafprocesrecht aan de Universiteit Antwerpen, verduidelijkt.
Gsm’s kunnen in principe in beslag genomen worden in het kader van een onderzoek naar mensensmokkel als men meent dat dat bewijs kan opleveren. Maar met een in beslag genomen gsm heb je op zich niets. Want je hebt ook de toegangscode nodig. Anders heb je alleen maar versleutelde bestanden en daar kan je niets mee beginnen.
Je kan wel de eigenaar vragen om vrijwillig de toegangscode op te geven. Maar het probleem is wanneer de eigenaar van het toestel niet zomaar de toegangscode en meer in het algemeen alle informatie op het toestel wil vrijgeven. Daar zou dan in het kader van het Transit team een wettelijke regeling over tot stand moeten komen die niet zo voor de hand liggend is. Want per slot van rekening gaat het niet om een verdachte personen ten aanzien van wie die dwang zou worden gebruikt.
Je kan dus niet zomaar gedwongen worden?
Het is niet onmogelijk. Maar de regeling die men uitwerkt moet natuurlijk wel getoetst worden aan het recht op bescherming van het privéleven. Wat doe je als de toestemming niet gegeven wordt? Stel je die mensen dan strafbaar? Het Grondwettelijk Hof en het Hof van Cassatie hebben recent toegelaten om een strafbaarstelling toe te passen op een verdachte die weigert om toegang te geven tot zijn toestel. Maar hier gaat het dus niet om verdachte personen. Het gebruik van dwang is dan niet zo vanzelfsprekend.
Als je dan een regeling hebt waarin iemand gestraft kan worden omdat hij niet vrijwillig toegang verschaft tot de volledige inhoud van zijn smartphone in het kader van een onderzoek naar een derde, dan komt dat op gespannen voet te staan met het recht op de privacy. De regeling kan afgewezen worden door het Grondwettelijk hof. Maar daar moet dan eerst iemand een zaak van maken. Als zoiets in een wet gegoten wordt, kunnen er wel bepaalde organisaties zijn die dat gaan aankaarten bij het Grondwettelijk Hof. En dan kan die wet eventueel vernietigd worden.
Kunnen agenten dwingen om de gsm te openen?
Nee, zelf kunnen zij daartoe niet beslissen. Het kan alleen maar op bevel van de onderzoeksrechter. Tenzij een nieuwe wet iets anders zou voorzien natuurlijk, onder voorbehoud van toetsing door het Grondwettelijk Hof.
Wat als een toestel niet beveiligd is?
Als het toestel wettelijk in beslag wordt genomen en er is geen enkele beveiliging op, dan is er geen probleem. Dan is dat hetzelfde als documenten bij een huiszoeking in beslag nemen. Die mag je gewoon lezen.
Kunnen deze mensen zomaar aangehouden worden?
Aangehouden niet, als ze zelf niet ervan verdacht worden een misdrijf te hebben gepleegd, maar de politie kan bijvoorbeeld een persoon arresteren onder de wet op het politieambt als men de identiteit of leeftijd niet kan achterhalen. Maar dat is begrensd in de tijd. Als je van start gaat met een aanhouding, dan spreken we over een periode langer dan 48u, dan heb je een rechterlijk bevel nodig. Daar moet de onderzoeksrechter voor zorgen. Maar dat kan alleen als er ernstige aanwijzingen zijn van schuld. En het ten laste gelegde feit moet ook minstens bestraft kunnen worden met een jaar of meer gevangenisstraf.
Het team heeft ook een internationale expert van Europol bij zich zitten. En die is dan verantwoordelijk voor de uitwisseling van de verkregen gegevens. Kunnen deze gegevens uitgewisseld worden met andere landen?
Ja, dat kan. Er zijn bepaalde mogelijkheden om bewijsmateriaal uit te wisselen. Maar de vraag is natuurlijk of je op een wettelijke manier aan dat materiaal kan als er geen toestemming is. Als het materiaal op wettelijke manier verkregen is kan politionele informatie en bewijsmateriaal worden uitgewisseld.
Is er voor deze regels een verschil voor mensen die niet over een Belgische nationaliteit beschikken?
Daar zit geen verschil in. Belg of buitenlander, binnen of buiten de Europese Unie dat maakt geen verschil uit. In principe is iedereen gelijk voor de wet.
