Twee op de vijf Belgische vrouwen heeft ooit seksueel geweld meegemaakt maar slechts vier procent daarvan stapt naar de politie. Dat blijkt uit een recent onderzoek van UGent naar seksueel overschrijdend gedrag. Op 25 november, de Internationale Dag tegen Geweld op Vrouwen, staan we stil bij deze problematiek die in België nog heel aanwezig is. Verpleegkundige Patricia Gryspeerdt van het nieuwe Zorgcentrum na Seksueel Geweld (ZSG) in Antwerpen getuigt.
Seksueel geweld is in België nog een groot probleem. Dat werd nog eens duidelijk gemaakt met de cijfers uit het recente onderzoek van Ugent naar seksueel overschrijdend gedrag. Wat het nog schrijnender maakt is dat slechts 7% van de slachtoffers effectief hulp zoekt. Wat maakt het zo moeilijk voor slachtoffers om hulp te zoeken en aangifte te doen?
Ik denk eerst en vooral schaamte over wat er hen overkomen is. En de drempel blijft groot. Je moet eerst aangifte doen om een klacht neer te leggen en dat is een moeilijke stap. Als je zoiets meemaakt, ga je niet direct denken aan aangifte doen. Eerst en vooral moet je bekomen, want dat is een zwaar trauma dat je overkomen is. Mensen kunnen daar heel onbegripvol over zijn. Vaak mag er over zo’n zaken niet gepraat worden of worden slachtoffers niet geloofd. Ik denk dat dat ook een grote factor is die mensen tegenhoudt.
Als een slachtoffer er wel voor kiest om aangifte te doen, hoe gaat dat dan in z’n werk?
Het is de bedoeling dat wij vooral acute gevallen opvangen, dat mensen naar hier kunnen komen en dat wij hen met een multidisciplinair team een warm onthaal geven en verder opvolgen.
In principe moet een slachtoffer eerst aangifte doen bij de politie waar de feiten zijn gebeurd. De politie stelt dan een proces-verbaal op en brengt de slachtoffers naar ons. Wij bellen de zedenpolitie op en zij bellen naar het parket. Het parket geeft dan toestemming aan ons om een lichamelijk onderzoek te doen en forensische stalen af te nemen.
Wanneer de stalen zijn afgenomen wordt het slachtoffer verhoord door de zedenpolitie. Daarna worden de stalen in beslag genomen door de zedenpolitie met de forensisch verpleegkundige en het slachtoffer erbij, dat ze duidelijk zien dat de stalen allemaal verzegeld worden en in bewaring genomen worden.
Hoe meer aangiftes we hebben, hoe meer bewijzen we hebben, hoe strenger de straf eventueel kan worden
Het is een heel proces waar die mensen doorgaan, maar het is vooral onze bedoeling om hen warm op te vangen en het posttraumatisch stresssyndroom proberen te voorkomen. Maar elk geval is apart, elk slachtoffer maakt het anders mee.
Wij werken samen met de zedeninspecteurs en hebben hier ook psychologen, met wie het slachtoffer de derde of vierde dag na de feiten al een afspraak mee kan hebben, mocht die dat willen. Wij werken ook samen met een pediater voor minderjarige slachtoffers, met psychologen, met een psychiater, met een infectiologe,.. We hebben dus echt een heel multidisciplinair team dat de slachtoffers opvangt.
Vroeger moesten slachtoffers naar de spoed, dan naar de politie, dan weer naar de spoed met een s.a.s. kit (seksuele agressie set). Nu is alles onder één dak zodat mensen zich veiliger voelen en de drempel wat lager is om naar hier te komen.
Welke opvolging wordt er aangeboden, door het ZSG of andere organisaties?
Er gebeurt sowieso medische opvolging. Als het echt om een verkrachting gaat, wordt er altijd een afspraak gemaakt met de seksuologe die de patiënt verder opvolgt. Het slachtoffer komt al binnen de eerste week terug, en nadien na zes weken voor opvolging. Bij de psycholoog krijgen ze sowieso 20 sessies aangeboden. Het is uiteraard de vrije keuze van het slachtoffer om op dit aanbod in te gaan. Geen enkel slachtoffer wordt verplicht. Als iemand het niet ziet zitten, maar na 14 dagen laat weten dat ze toch eens wil langskomen, dan kan dat nog altijd.
Ook mensen die vroeger iets hebben meegemaakt kunnen bij ons terecht. Het is niet de bedoeling dat wij hen verder volgen, maar wij kunnen wel een gesprek hebben en hen dan eventueel doorverwijzen.
Bij de juridische zaken wordt het slachtoffer ondersteund door Slachtofferhulp. Zij bekijken samen het dossier en begeleiden het slachtoffer bij een eventuele rechtszaak.
De straf uitspraak in de zaak-De Pauw die vanmorgen bekend werd gemaakt, is nog maar eens een voorbeeld dat daders meestal mild of zelfs niet gestraft worden. Welke impact kan dat hebben op slachtoffers om hulp te zoeken?
Dat kan hen tegenhouden om klacht in te dienen omdat ze denken dat er toch niets mee wordt gedaan. Wij hopen dat te voorkomen door meer zorgcentra op te starten en mensen aan te moedigen om aangifte te doen. Natuurlijk kan je niemand dwingen, maar we hopen wel een signaal te kunnen geven dat het echt wel nut heeft. Want hoe meer aangiftes we hebben, hoe meer bewijzen we hebben, hoe strenger de straf eventueel kan worden. Nu zijn het milde straffen, maar hoe hoger die cijfers zijn, hoe groter de kans dat er op juridisch vlak wordt gerealiseerd dat het zo niet verder kan en dat de straffen verhoogd moeten worden.
Wat kan er preventief gedaan worden in onze maatschappij om seksueel geweld te verminderen?
We moeten al in de lagere scholen de kinderen op de hoogte brengen van wat wel en niet kan, zowel bij de meisjes als bij de jongens. Dat als iemand ‘nee’ zegt, het dan ook wel degelijk nee is. Ook al loopt een meisje rond in een minirok, of in een bikini op het strand, of heeft ze wat gedronken, een nee is een nee. Het is belangrijk dat we de jongens daarin opvoeden. We moeten daar ook niet mee wachten tot in het middelbaar, maar dat al bij jongere kinderen duidelijk maken.
We moeten jongeren erop wijzen dat ze echt voorzichtig moeten zijn. Dat ze hun drankjes goed in het oog moeten houden wanneer ze uitgaan en als ze het even hebben weggezet om het niet meer op te drinken. Want je weet niet wat er mee gebeurd is. Je kan gewoon geen vertrouwen hebben in iemand op dat gebied. Ik vind het verschrikkelijk dat we jongeren moeten aanleren om altijd op hun hoede te zijn, maar het is nodig om zulke dingen te voorkomen.
Als je jong bent denk je misschien ‘dat kan mij niet overkomen’, maar het kan echt iedereen overkomen. Jong, oud, zelfs bejaarde mensen. Van 1 jaar tot 100 jaar, het kan iedereen overkomen.
